Pocztowi operatorzy wyznaczeni – czy są nam jeszcze potrzebni?

W całej Europie i na świecie spadają wolumeny listów oraz zmniejsza się znaczenie tej formy komunikacji dla obywateli.

Nie oznacza to, że rola wyznaczonych operatorów pocztowych staje się niepotrzebna. Wraz z rozwojem gospodarki cyfrowej pojawiają się nowe potrzeby, związane z dostępem do e-commerce i e-government – szczególnie w obszarach wiejskich. Spadek wolumenów listowych powoduje jednak wzrost kosztów jednostkowych utrzymania usługi powszechnej, jak twierdzą nasi eksperci z zespołu ds. transportu i logistyki.

Spadki wolumenów listowych są wynikiem efektu e-subsytytucji. Firmy, administracja oraz konsumenci wysyłają mniej listów, zastępując je formami elektronicznymi – e-mail, e-faktura, systemem e-podatki. Dynamika spadku wolumenów listowych w Europie jest dosyć znacząca – przykładowo w Danii, we Włoszech czy w Holandii było to 30% w latach 2011-2014, nieco mniej w Belgii, Szwecji i we Francji gdzie było to 10 do 15%. W Polsce spadek wolumenów listowych w latach 2011-2014 wyniósł ok. 18 %.

Rola wyznaczonego operatora pocztowego w UE

W ostatnich latach dokończona została liberalizacja rynku pocztowego w Unii Europejskiej, w trakcie której zdefiniowane zostało pojęcie operatora wyznaczonego. Zazwyczaj rolę tę pełnią dotychczasowi operatorzy narodowi, a w ciągu najbliższych 10-15 lat planowane są konkursy (w Polsce, jako pierwszym kraju UE taki konkurs odbył się w zeszłym roku, 3 lata po liberalizacji rynku).

Zadaniem operatorów wyznaczonych jest świadczenie usług powszechnych w sposób jednolity w porównywalnych warunkach, a więc:

• Zapewnienie na terytorium całego kraju (w obszarach wiejskich i miejskich) rozmieszczenia placówek pocztowych (w każdej gminie) i skrzynek pocztowych
• Zachowanie wskaźników czasu przebiegu przesyłek pocztowych i określonej częstotliwości ich doręczania
• Świadczenie usług po przystępnych cenach, zaakceptowanych przez Urząd Komunikacji Elektronicznej

W zakres usług powszechnych wchodzi m.in. doręczanie przesyłek pocztowych do 2 kg, paczek pocztowych do 10 kg, przesyłek z zadeklarowaną wartością i przesyłek poleconych.

Nowe obszary usług operatorów wyznaczonych

Wprawdzie rewolucja cyfrowa powoduje spadek wolumenów listowych, ale jednocześnie tworzy nowe obszary, w których pocztowy operator wyznaczony może odegrać pozytywną rolę.

Wraz z wzrostem e-commerce (w Polsce 25% tylko w ostatnim roku) rośnie potrzeba zapewnienia regularnych i dostępnych cenowo dostaw do obszarów mniej zurbanizowanych i wiejskich. Obszary te ze względu na brak tradycyjnych placówek handlowych mają stale rosnący udział w całości zakupów eCommerce. Wyznaczeni operatorzy pocztowi bazując na posiadanej sieci placówek pocztowych i listonoszy mogą zainwestować w zwiększenie przepustowości sieci logistycznej, aby dostarczać jednolitą jakościowo i cenowo usługę paczkową e-commerce dla obywateli.

Wielu operatorów wyznaczonych w Unii Europejskiej i na świecie ofertuje usługi e-government wykonywane w imieniu organów administracyjnych różnego szczebla. Szczególnie istotne są one w obszarach wiejskich (w Polsce na obszarach wiejskich zamieszkuje ok. 40% obywateli). Należą do nich m.in. usługi związane z potwierdzanie podpisów, dostępem do rejestrów, wydawaniem prawa jazdy, paszportów oraz dostępem do terminali komputerowych i wsparciem korzystania z udostępnionych na nich aplikacji.

„W Europie operatorzy wyznaczeni pełnią coraz bardziej istotną rolę w walce z e-wykluczeniem – w ich placówkach istnieje możliwość dostępu do usług e-government, można otrzymać wsparcie w obsłudze aplikacji czy złożeniu elektronicznych wniosków. Dla Państwa to tańszy model niż budowa od podstaw nowych struktur w tym celu” - twierdzi Michał Mazur, lider zespołu ds. transportu i logistyki w Europie Środkowo-Wschodniej.

Finansowanie zadań operatorów wyznaczonych

Świadczenie usług powszechnych przez operatorów wyznaczonych podlega wsparciu finansowemu ze strony, państwa bądź państwa i operatorów pocztowych (w zależności od regulacji krajowych). Podstawą przyznania finansowania jest określenie przez operatora wyznaczonego kosztu netto świadczenia usług powszechnych (kosztu wynikającego z pełnienia roli operatora wyznaczonego – niezwiązanego z innymi obszarami działalności). Sposób jego kalkulacji jest następnie weryfikowany przez organy regulacyjne (w przypadku Polski jest to Urząd Komunikacji Elektronicznej), a samo wsparcie podlega zatwierdzeniu przez Komisję Europejską. Przykładowo, w listopadzie br. Komisja Europejska zatwierdziła wsparcie finansowe dla Poczty Polskiej w wysokości 23 mln EUR przyznane za poniesione koszty świadczenia usług powszechnych w 2013 r. Rok temu podobna zgoda została wydana na wsparcie Poczty Francuskiej La Poste kwotą 850 mln EUR za obecność na terenach słabo skomunikowanych w latach 2013-2017 i 597 mln EUR za doręczanie prasy w latach 2013-2015.

W krajach Europy Środkowo-Wschodniej otwiera się obecnie debata o szczegółowej metodzie finansowania usług powszechnych. W szeregu krajów (np. Chorwacja i w najbliższym czasie Czechy) finansowanie w całości leży po stronie budżetu państwa. Innym rozwiązaniem jest dodatkowa kontrybucja pozostałych operatorów pocztowych (np. Słowacja). W Polsce większość wsparcia (około 95%) jest de facto pokrywana przez samego operatora wyznaczonego z przychodów uzyskanych ze świadczenia innych komercyjnych usług.  

„Wraz ze spadkiem wolumenów listowych wzrasta jednostkowy koszt utrzymania usługi powszechnej. Dlatego w wielu krajach otwiera się debata o sposobie finansowania – ze względu na spadki wolumenów listowych operatorzy wyznaczeni coraz częściej nie są w stanie sami temu sprostać”– mówi Michał Mazur.