Dematerializacja akcji - Czy to koniec prywatnych spółek akcyjnych i komandytowo-akcyjnych?

Najważniejsze zmiany w nowelizacji kodeksu spółek handlowych

Nowelizacja kodeksu spółek handlowych z dnia 30 sierpnia 2019 roku (Dz.U. 2019 poz. 1798) wprowadza szereg nowych rozwiązań. Najważniejsze z nich dotyczą:

• obowiązkowej dematerializacji akcji spółek akcyjnych i komandytowo-akcyjnych;
• ograniczenia prawa akcjonariusza do pozostania anonimowym;
• ujednolicenia sposobu zbywania różnych rodzajów akcji;
• ujednolicenia zasad zwoływania walnych zgromadzeń.

Dematerializacja akcji i rejestr akcjonariuszy

Nowelizacja wprowadza obowiązek dematerializacji akcji w spółkach akcyjnych nie będących spółkami publicznymi oraz w spółkach komandytowo-akcyjnych. Akcje utracą formę dokumentu i będą miały wyłącznie formę zapisu cyfrowego w nowo utworzonym rejestrze akcjonariuszy.

Rejestr akcjonariuszy będzie prowadzony przez uprawniony zewnętrzny podmiot, np. dom maklerski, bank prowadzący działalność maklerską lub Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych. 

W rejestrze akcjonariuszy będą gromadzone podstawowe dane dotyczące spółki oraz szczegółowe dane dotyczące akcji (w tym dotyczące ograniczeń w ich zbywaniu) oraz akcjonariuszy, w tym imię i nazwisko (firma) akcjonariusza, adres zamieszkania (siedziba) akcjonariusza, ew. adres poczty elektronicznej akcjonariusza.

Wpis w rejestrze akcjonariuszy będzie dokonywany na żądanie spółki lub osoby mającej interes prawny. Co istotne, podmiot prowadzący rejestr nie będzie zobowiązany do badania złożonych dokumentów pod kątem ich prawdziwości i zgodności z prawem, chyba że poweźmie w tym względzie uzasadnione wątpliwości. Praktyka pokaże, w jaki sposób oraz w jakim czasie rozwiązywane będą ewentualne spory pomiędzy wnioskodawcami a akcjonariuszami, których dane miałyby zostać wykreślone na skutek wpisu.

Na żądanie akcjonariusza, a także zastawnika lub użytkownika uprawnionego do wykonywania prawa głosu z akcji, podmiot prowadzący rejestr akcjonariuszy wystawi imienne świadectwo rejestrowe, które będzie wskazywać zakres uprawnień przysługujących wnioskodawcy w związku z akcjami. 

Szacuje się, że roczny średni koszt prowadzenia takiego rejestru przez zewnętrzne podmioty będzie wynosił około 4 - 6 tysięcy złotych. Może być jednak on wyższy, w zależności od stopnia wielkości akcjonariatu danej spółki oraz jego aktywności (liczba dokonywanych operacji będzie miała wpływ na koszty ponoszone w związku z prowadzeniem rejestru). Całość kosztów z tym związanych obciążać będzie spółkę, dla której prowadzony będzie dany rejestr.

Obowiązkowa dematerializacja obejmie także inne tytuły uczestnictwa w dochodach spółki lub w podziale jej majątku (np. świadectwa założycielskie, świadectwa użytkowe).

Ograniczenie prawa akcjonariusza do pozostania anonimowym

Obecne rozwiązania prawne umożliwiają zachowanie anonimowości akcjonariuszom akcji na okaziciela w spółkach posiadających więcej niż jednego akcjonariusza, zarówno wobec spółki jak i wobec osób trzecich - w uproszczeniu, ustalenie tożsamości akcjonariusza akcji na okaziciela nie jest obecnie możliwe w inny sposób niż poprzez okazanie dokumentu akcji.

Po nowelizacji dane dotyczące tożsamości akcjonariuszy - zarówno posiadających akcje imienne jak i posiadających akcje na okaziciela - będą gromadzone w rejestrze akcjonariuszy.

Dostęp do danych zawartych w rejestrze akcjonariuszy będzie, co do zasady, przysługiwał wyłącznie spółce i jej akcjonariuszom - w stosunku to tych osób zniesiona zostanie zasada anonimowości akcjonariusza akcji na okaziciela, zaś spółka jak i każdy z jej akcjonariuszy będzie mógł w dowolnym momencie z łatwością ustalić tożsamość pozostałych akcjonariuszy.

Co istotne, dostęp do rejestru akcjonariuszy nie będzie miał charakteru publicznego, a zatem krąg do niego uprawnionych pozostanie ograniczony

Dodatkowo, dostęp do danych zgromadzonych w rejestrze akcjonariuszy, na podstawie odpowiednich przepisów ordynacji podatkowej, uzyskać będą mogły organy kontroli skarbowej oraz właściwe organy administracji, na zasadach tożsamych z tymi, które funkcjonują w zakresu uzyskiwania przez te organy dostępu do tajemnicy bankowej i maklerskiej. Warto obserwować w jakich przypadkach i w jakim zakresie ww. przepisy będą stosowane w praktyce.

Jednolite zasady zbywania różnych rodzajów akcji

Obecnie akcje na okaziciela zbywane są w drodze przeniesienia dokumentu akcji na nabywcę, natomiast zbycie akcji imiennych wymaga dodatkowo pisemnego oświadczenia (na dokumencie akcji lub w osobnym dokumencie) o przeniesieniem tytułu własności na nabywcę.

Po nowelizacji zbycie obu rodzajów akcji będzie dochodziło do skutku z chwilą wpisu odpowiedniej wzmianki w rejestrze akcjonariuszy. 

Zniesione zostaną także ograniczenia dotyczące zbywania akcji aportowych przed dniem zatwierdzenia sprawozdania finansowego za rok obrotowy, w którym nastąpiło pokrycie takich akcji aportem.

Z drugiej strony, w okresie ważności wydanego świadectwa rejestrowego, akcjonariusz nie będzie mógł rozporządzać akcjami objętymi takim świadectwem, chyba że zostanie ono zwrócone wystawiającemu.

Jednolite zasady zwoływania walnych zgromadzeń 

Niezależnie od rodzaju akcji występujących w spółce, walne zgromadzenia można będzie zwołać według jednolitych zasad, tj. poprzez wysłanie zawiadomienia o zwołaniu walnego zgromadzenia listem poleconym lub przesyłką kurierską, ewentualnie za pomocą poczty elektronicznej. 

Po nowelizacji, powzięcie uchwał bez formalnego zwołania walnego zgromadzenia będzie utrudnione ze względu na obowiązek uzyskania świadectwa rejestrowego - podmiot prowadzący rejestr akcjonariuszy wydaje bowiem świadectwo rejestrowe w terminie tygodnia od dnia otrzymania stosownego żądania. Powyższe ograniczenie będzie odczuwalne w szczególności w jednoosobowych spółkach akcyjnych, które chętnie korzystały z nieformalnego trybu przeprowadzania walnych zgromadzeń.

Jak przygotować się na zmiany wynikające z nowelizacji kodeksu spółek handlowych

Pierwotnie zasadnicze zmiany związane z dematerializacją akcji miały wejść w życie z dniem 1 stycznia 2021 roku jednak, w związku z przepisami uchwalonymi w ramach tzw. Tarczy Antykryzysowej 3.0, moc obowiązująca dokumentów akcji wygaśnie w dniu 1 marca 2021 roku. Co istotne, nowelizacja przewiduje szereg dodatkowych obowiązków adresowanych do wszystkich prywatnych spółek akcyjnych i komandytowo-akcyjnych, które w ramach wprowadzanej dematerializacji są zobowiązane m.in. do:

• prowadzenia (od 1 stycznia 2020 roku) strony internetowej dla celów zamieszczania na niej ogłoszeń wymaganych przez prawo lub statut spółki (strona ta powinna być zarejestrowana dla każdej spółki w KRS);

• spółki powinny pięciokrotnie wezwać swoich akcjonariuszy do złożenia w spółce dokumentów akcji; pierwsze zawiadomienie powinno zostać dokonane do dnia 30 września 2020 roku (termin ten został przedłużony poprzez Tarczę Antykryzysową 3.0 z 30 czerwca);

• przed dokonaniem pierwszego wezwania akcjonariuszy do złożenia akcji (do 30 września 2020 roku) spółki mają obowiązek zawarcia umowy o prowadzenie rachunku papierów wartościowych z podmiotem uprawnionym do prowadzenia takiego rachunku.

Niedopełnienie obowiązku informacyjnego, brak lub nieterminowe zawarcie umowy o prowadzenie rejestru akcjonariuszy zagrożone są sankcją w postaci grzywny do kwoty 20.000 zł, nakładaną na osoby upoważnione do reprezentacji spółki (tj. także na prokurentów).

Czy nowelizacja ksh oznacza zmierzch prywatnych spółek akcyjnych i komandytowo-akcyjnych?

Nowelizację należy pozytywnie ocenić pod kątem przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy i zwiększenia przejrzystości prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. 

Z drugiej strony, nowe zasady wiązać się będą z dodatkowymi wyzwaniami organizacyjno-administracyjnymi, zwiększeniem formalizmu działania prywatnych spółek akcyjnych i spółek komandytowo-akcyjnych, z dodatkowymi kosztami po stronie spółek oraz z potencjalnymi zagrożeniami związanymi z procedurą dokonywania  wpisu akcjonariusza do rejestru akcjonariuszy (szeroki katalog wnioskodawców, brak wymogu sprawdzania dokumentów pod kątem prawdziwości i zgodności z prawem). 

Dla części akcjonariuszy (zwłaszcza w tzw. spółkach rodzinnych), nowe przepisy mogą stanowić przesłankę decyzji o odejściu od prowadzenia działalności gospodarczej w dotychczasowej formie na rzecz przekształcenia w mniej sformalizowany podmiot, np. w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub w prostą spółkę akcyjną. Już teraz widać na rynku wzmożone zainteresowanie tymi procesami i coraz częstszy wybór mniej skomplikowanych form prawnych.

Jak możemy Państwu pomóc?

W ramach świadczonych usług, prawnicy PwC Legal mogą zapewnić Państwu wsparcie w zakresie przygotowania spółki na nadchodzące zmiany związane z dematerializacją akcji. Nasze wsparcie może polegać na:

• analizie dokumentów korporacyjnych spółki;

• wsparciu w procesie kontraktowania podmiotu prowadzącego rejestr akcjonariuszy;

• przygotowaniu odpowiednich dokumentów związanych z dematerializacją akcji wraz z niezbędnymi ogłoszeniami wymaganymi prawem;

• rejestracji zmian dot. spółki w KRS;

• wsparciu w procesie przekształcenia spółki w inną formę prawną.