Koronawirus: pomoc w zarządzaniu kryzysowym w firmie

Na pytanie odpowiadają Mariusz Kamiński, adwokat w kancelarii PwC Legal oraz Patryk Mrozicki, aplikant radcowski, kancelaria PwC Legal

Zgodnie z ustawą wprowadzającą tzw. tarczę antykryzysową o zwolnienie z obowiązku odprowadzania składek mogą ubiegać się m.in. płatnicy zarejestrowani przed 1 lutego 2020 r.,  którzy na dzień 29 lutego 2020 r. zgłosili do ubezpieczeń społecznych mniej niż 10 ubezpieczonych. Zwolnienie może objąć składki wykazane w deklaracjach rozliczeniowych złożonych za okres od 1 marca do 31 maja 2020 r.

Zwolnienie to nie wymaga spełnienia dodatkowych kryteriów, z zastrzeżeniem, że ze zwolnienia nie skorzystają firmy, które znajdowały się w trudnej sytuacji w grudniu 2019 r. i nie regulowały należności, w tym składek pobieranych przez ZUS. Pod warunkiem, że nie zaistniał wskazany powyżej przypadek, wydaje się więc, że Spółka może ubiegać się o opisaną wyżej formę pomocy.

Na pytanie odpowiada Agnieszka Ginel, ekspert w dziale prawno-podatkowym PwC

W przypadku osób z niepełnosprawnością, które wykonują działalność gospodarczą i którym Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) refunduje obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, a w przypadku niepełnosprawnego rolnika lub rolnika zobowiązanego do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika - składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe, chorobowe, wypadkowe, macierzyńskie, również przewidziano możliwość odroczenia terminu płatności zobowiązań wobec ZUS czy KRUS.

Osoby z niepełnosprawnością ubiegające się o refundację składek na ubezpieczenia społeczne mogą w związku z ogłoszeniem stanu zagrożenia epidemicznego wystąpić do ZUS bądź KRUS z wnioskiem o odroczenie płatności rozłożenie składek na raty. Zobowiązane są jednak wystąpić o ich refundację, składając wnioski w obowiązujących terminach do PFRON wskazując przy tym kwoty opłaconych składek jako wartość 0,00 zł.

Refundacja składek nastąpi zatem dopiero po ich faktycznym uiszczeniu, tj. w terminie przewidzianym w umowie z ZUS/KRUS, o ile umowa ta nie zostanie wcześniej rozwiązana.

Na pytanie odpowiada Jadwiga Chorązka, dyrektor w dziale prawno-podatkowym PwC

Zasiłek opiekuńczy dla uprawnionych osób finansuje Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. W przypadku większych firm pracodawca może być zobowiązany do jego fizycznego wypłacenia, w przypadku mniejszych zasiłek wypłaca bezpośrednio ZUS. Niemniej jednak w ostatecznym rozrachunku kwota zasiłku nie obciąży pracodawcy.

Pracownik, który chce skorzystać z zasiłku opiekuńczego musi złożyć pracodawcy (płatnikowi składek) oświadczenie - jego wzór można znaleźć na stronie ZUS, a pracodawca przekazuje je razem z zaświadczeniem Z-3 do ZUS. Działa tu podobny schemat jak w przypadku innych zasiłków z ZUS, np. zasiłku macierzyńskiego czy chorobowego.

Na pytanie odpowiada Jadwiga Chorązka, dyrektor w dziale prawno-podatkowym PwC

Przedsiębiorca, który spełnia określone warunki i skorzysta ze zwolnienia ze składek, nie straci prawa do ubezpieczenia chorobowego - składki na ubezpieczenia społeczne, zwolnione z obowiązku ich opłacania, traktuje się jak składki opłacone.

Na pytanie odpowiada Jadwiga Chorązka, dyrektor w dziale prawno-podatkowym PwC

Średnie przedsiębiorstwa, zatrudniające co najmniej 50 pracowników i nie więcej niż 249, będą miały więcej czasu na zawarcie umów o zarządzanie i prowadzenie Pracowniczych Planów Kapitałowych.

Tarcza antykryzysowa pozwoliła na wydłużenie przypadających na dniach terminów dotyczących umów o zarządzanie i prowadzenie PPK aż o 9 miesięcy, dzięki czemu firmy, w okresie problemów gospodarczych wywołanych epidemią, nie będą musiały ponosić kosztów związanych z implementacją PPK.

Na pytanie odpowiada Marta Dąbrowska, prawnik w kancelarii PwC Legal

Ustawa regulująca tzw. tarczę antykryzysową przewiduje możliwość zwolnienia przedsiębiorcy z obowiązku opłacenia należności z tytułu składek za okres marzec - maj 2020 r. Uprawnienie to zostało przyznane płatnikom składek, którzy prowadzili firmę przed 1 lutego 2020 r. i na 29 lutego 2020 r. zgłosili do ubezpieczeń społecznych mniej niż 10 ubezpieczonych. Jednocześnie zgodnie z zastrzeżeniem zakomunikowanym przez ZUS, ze zwolnienia nie skorzystają firmy, które znajdowały się w trudnej sytuacji w grudniu 2019 r. i nie regulowały należności, w tym składek pobieranych przez ZUS.

W Państwa przypadku limit ilościowy nie został przekroczony - jednocześnie wnioskiem o zwolnienie można w ramach ww. limitu objąć wszystkie osoby zgłoszone do ubezpieczeń społecznych lub ubezpieczenia zdrowotnego, w tym osoby współpracujące z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność oraz samą osobę prowadzącą pozarolniczą działalność, która opłaca składki jednocześnie za innych ubezpieczonych.

Na pytanie odpowiada Marta Dąbrowska, prawnik w kancelarii PwC Legal

Ustawa regulująca tzw. tarczę antykryzysową, która przewiduje zwolnienie z obowiązku opłacenia należności z tytułu składek za okres marzec - maj 2020 r., przyznaje to uprawnienie m.in. płatnikom składek, którzy prowadzili firmę przed 1 lutego 2020 r. i na 29 lutego 2020 r. zgłosili do ubezpieczeń społecznych mniej niż 10 ubezpieczonych. Dodatkowe kryterium kwotowe, tj. przychód z działalności w pierwszym miesiącu, za który jest składany wniosek nieprzekraczający kwoty 15 681 zł, dotyczy sytuacji, gdy wnioskodawca opłaca składki wyłącznie na własne ubezpieczenia.

Z zastrzeżeniem, że ze zwolnienia nie skorzystają firmy, które znajdowały się w trudnej sytuacji w grudniu 2019 r. i nie regulowały należności, w tym składek pobieranych przez ZUS, wydaje się więc, że może Pan / Pani ubiegać się o opisaną wyżej formę pomocy.

Na pytanie odpowiadają Mariusz Kamiński, adwokat w kancelarii PwC Legal oraz Marta Dąbrowska, prawnik w kancelarii PwC Legal

Z perspektywy przepisów prawa cywilnego spółka cywilna stanowi umowę regulującą stosunki wewnętrzne między wspólnikami i nie posiada osobowości ani zdolności prawnej - podmiotami prawa pozostają wspólnicy spółki cywilnej. Zgodnie z Prawem Przedsiębiorców każdy ze wspólników spółki cywilnej jest traktowany jako przedsiębiorca w zakresie wykonywanej przez niego działalności gospodarczej.

Wspólnik spółki cywilnej może zatem, co do zasady, korzystać z rozwiązań przewidzianych dla przedsiębiorców w ramach tzw. tarczy antykryzysowej na warunkach w niej wskazanych. Tym samym np. w kontekście uprawnienia do zwolnienia z obowiązku opłacenia należności z tytułu składek za marzec - maj 2020 r., do wspólnika spółki cywilnej należy zastosować wymogi przewidziane dla osób wykonujących pozarolniczą działalność gospodarczą przed 1 lutego 2020 r. i opłacających składki wyłącznie na własne ubezpieczenia. Oznacza to, że aby skorzystać z opisywanego wsparcia, przychód z działalności wspólnika - przydający na jego udział w zyskach, w pierwszym miesiącu, za który jest składany wniosek nie może przekroczyć kwoty 15.681 zł.

Dodatkowo jak informuje ZUS ze zwolnienia nie skorzystają przedsiębiorcy, którzy znajdowali się w trudnej sytuacji w grudniu 2019 r. i nie regulowali należności, w tym składek pobieranych przez ZUS (w konsekwencji regulacji unijnych).

W przypadku spełnienia ww. warunków progu kwotowego przychodu oraz nie znajdowania się w trudnej sytuacji w grudniu 2019 r., wspólnik spółki cywilnej będzie uprawniony do wnioskowania o opisywane zwolnienie.

Na pytanie odpowiada Mariusz Kamiński, adwokat w kancelarii PwC Legal

Tzw. tarcza antykryzysowa nie zawiera przepisów umożliwiających zawieszenie płatności podatku VAT. Tym samym konieczne w tym zakresie jest odniesienie się do regulacji Ordynacji Podatkowej. Zgodnie z art. 67a wspomnianej ustawy organ podatkowy może na wniosek podatnika umotywowany jego ważnym interesem lub interesem publicznym przyznać następujące ulgi:

1. odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty;
2. odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek;
3. umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.

Ustawa Tarczowa stanowi, że w przypadku wydania decyzji o zastosowaniu dwóch pierwszych ze wskazanych ulg na skutek wniosku złożonego w okresie stanu epidemii lub też 30 dni po jego odwołaniu na podatnika nie jest nakładana opłata prolongacyjna. Należy przy tym jednak zauważyć, że decyzja w przedmiocie przyznania jednej z ww. ulg ma charakter uznaniowy. Tym samym nie jesteśmy w stanie ocenić prawdopodobieństwa uwzględnienia wniosku w tym zakresie uzasadnionego okolicznościami związanymi z wprowadzonym stanem epidemii.

Na pytanie odpowiada Mariusz Kamiński, adwokat w kancelarii PwC Legal

Tzw. tarcza antykryzysowa nie zawiera przepisów umożliwiających zawieszenie płatności podatku VAT. Tym samym konieczne w tym zakresie jest odniesienie się do regulacji Ordynacji Podatkowej. Zgodnie z art. 67a wspomnianej ustawy organ podatkowy może na wniosek podatnika umotywowany jego ważnym interesem lub interesem publicznym przyznać następujące ulgi:

1. odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty;
2. odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek;
3. umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.

Ustawa Tarczowa stanowi, że w przypadku wydania decyzji o zastosowaniu dwóch pierwszych ze wskazanych ulg na skutek wniosku złożonego w okresie stanu epidemii lub też 30 dni po jego odwołaniu na podatnika nie jest nakładana opłata prolongacyjna. Należy przy tym jednak zauważyć, że decyzja w przedmiocie przyznania jednej z ww. ulg ma charakter uznaniowy. Tym samym nie jesteśmy w stanie ocenić prawdopodobieństwa uwzględnienia wniosku w tym zakresie uzasadnionego okolicznościami związanymi z wprowadzonym stanem epidemii.

Na pytanie odpowiada Jadwiga Chorązka, dyrektor w dziale prawno-podatkowym PwC

Tzw. tarcza antykryzysowa przewiduje specjalne świadczenie dla osób samozatrudnionych (świadczenie postojowe), które będzie wynosić 80% minimalnego wynagrodzenia, czyli ok. 2 tys. zł. W tej sytuacji możliwe jest też skorzystanie ze zwolnienia na 3 miesiące (marzec, kwiecień, maj) z opłacania składek ZUS, pod warunkiem, że przychody nie przekroczyły w marcu 300% przeciętnego wynagrodzenia, czyli 15.681 zł. Jeśli ktoś nie spełnia tego kryterium, wówczas można rozważyć możliwość zawieszenia działalności gospodarczej. Pozwoli to ograniczyć konieczność opłacania składek na ZUS.

Na pytanie odpowiada Jadwiga Chorązka, dyrektor w dziale prawno-podatkowym PwC

Osoby samozatrudnione w obecnej sytuacji mogą liczyć na jednorazowe świadczenie w wysokości około 2 000 zł, tzw. postojowe. W tej sytuacji możliwe jest też skorzystanie ze zwolnienia na 3 miesiące (marzec, kwiecień, maj) z opłacania składek ZUS, pod warunkiem, że przychody nie przekroczyły w marcu 300% przeciętnego wynagrodzenia, czyli 15681 zł. Jeśli ktoś nie spełnia tego kryterium, wówczas można rozważyć możliwość zawieszenia działalności gospodarczej. Pozwoli to ograniczyć konieczność opłacania składek na ZUS.

Odrębną kwestią jest tutaj wskazana przez pytającego zbieżność sposobu wykonywania przez niego usług w ramach działalności gospodarczej ze stosunkiem pracy. Niezależnie od obecnie panującej sytuacji i kwestii oferowanego obecnie wsparcia ze strony państwa, przyjęta przez strony forma współpracy powinna być przeanalizowana pod kątem możliwości jej przekwalifikowania na umowę o pracę. A to z kolei może pociągnąć za sobą konsekwencje podatkowo-ubezpieczeniowe związane chociażby z koniecznością zapłaty składek na ZUS i podatków takich jak przy umowie o pracę.

Na pytanie odpowiadają Mariusz Kamiński, adwokat w kancelarii PwC Legal oraz Patryk Mrozicki, aplikant radcowski, kancelaria PwC Legal

Z perspektywy przepisów prawa cywilnego spółka cywilna stanowi umowę regulującą stosunki wewnętrzne między wspólnikami i nie posiada osobowości ani zdolności prawnej - podmiotami prawa pozostają wspólnicy spółki cywilnej. Zgodnie z Prawem Przedsiębiorców każdy ze wspólników spółki cywilnej jest traktowany jako przedsiębiorca w zakresie wykonywanej przez niego działalności gospodarczej.

Wspólnik spółki cywilnej może zatem co do zasady korzystać z rozwiązań przewidzianych dla przedsiębiorców w ramach tzw. tarczy antykryzysowej na warunkach w niej wskazanych. Tym samym np. w kontekście uprawnienia do zwolnienia z obowiązku opłacenia należności z tytułu składek za marzec - maj 2020 r., do wspólnika spółki cywilnej należy zastosować wymogi przewidziane dla osób wykonujących pozarolniczą działalność gospodarczą przed 1 lutego 2020 r. i opłacających składki wyłącznie na własne ubezpieczenia. Oznacza to, że aby skorzystać z opisywanego wsparcia, przychód z działalności wspólnika - przydający na jego udział w zyskach, w pierwszym miesiącu, za który jest składany wniosek nie może przekroczyć kwoty 15.681 zł.

Dodatkowo jak informuje ZUS ze zwolnienia nie skorzystają przedsiębiorcy, którzy znajdowali się w trudnej sytuacji w grudniu 2019 r. i nie regulowali należności, w tym składek pobieranych przez ZUS (w konsekwencji regulacji unijnych).

Na pytanie odpowiada Marta Dąbrowska, prawnik w kancelarii PwC Legal

Ustawa regulująca tzw. tarczę antykryzysową przewiduje możliwość zwolnienia przedsiębiorcy z obowiązku opłacenia należności z tytułu składek za okres marzec - maj 2020 r. Uprawnienie to zostało przyznane płatnikom składek, którzy prowadzili firmę przed 1 lutego 2020 r. i na 29 lutego 2020 r. zgłosili do ubezpieczeń społecznych mniej niż 10 ubezpieczonych. Jednocześnie zgodnie z zastrzeżeniem zakomunikowanym przez ZUS, ze zwolnienia nie skorzystają firmy, które znajdowały się w trudnej sytuacji w grudniu 2019 r. i nie regulowały należności, w tym składek pobieranych przez ZUS.

W Państwa przypadku limit ilościowy nie został przekroczony - jednocześnie wnioskiem o zwolnienie można w ramach ww. limitu objąć wszystkie osoby zgłoszone do ubezpieczeń społecznych lub ubezpieczenia zdrowotnego, w tym osoby współpracujące z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność oraz samą osobę prowadzącą pozarolniczą działalność, która opłaca składki jednocześnie za innych ubezpieczonych.

Na pytanie odpowiada Patryk Mrozicki, aplikant radcowski, kancelaria PwC Legal

Tzw. tarcza antykryzysowa przewiduje kilka rozwiązań dedykowanych osobom prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą. Są to m.in.:
świadczenie postojowe w wysokości 80% minimalnego wynagrodzenia, czyli ok. 2 tys. zł
możliwość odroczenia rat kredytów na okres trzech miesięcy
zawieszenia obowiązku odprowadzania składek do ZUS przez okres 3 miesięcy (marzec, kwiecień, maj) pod warunkiem, że przychody nie przekroczyły w marcu 300% przeciętnego wynagrodzenia, czyli 15681 zł.

Alternatywnie, jeżeli model prowadzonej działalności wskazuje, że wskazane wyżej rozwiązania okażą się niewystarczające, warto rozważyć skorzystanie z możliwości zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej. Stosowny wniosek może zostać złożony elektronicznie, na stronie Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. W okresie zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorca zwolniony jest z obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne, składania deklaracji VAT oraz odprowadzania zaliczek na poczet podatku dochodowego. Należy przy tym jednak pamiętać, że po upływie 30 dni od zapłaty ostatniej składki na ubezpieczenie zdrowotne traci się prawo do wynikających z tego ubezpieczenia świadczeń. Takie rozwiązanie powinno umożliwić redukcję kosztów prowadzenia działalności i w jakimś stopniu zredukować straty ponoszone w związku z obowiązującym stanem epidemii.

Na pytanie odpowiadają Mariusz Kamiński, adwokat w kancelarii PwC Legal oraz Patryk Mrozicki, aplikant radcowski, kancelaria PwC Legal

W celu udzielenia odpowiedzi na zadane pytanie należy w pierwszej kolejności zastanowić się, czy spowodowane pandemią zaprzestanie korzystania z usług kontrahenta ma charakter obiektywny, czy też subiektywny, a więc czy nastąpiło ono na skutek zawieszenia prowadzenia działalności przez spółkę lub jej kontrahenta z uwagi na zakaz wprowadzony do przepisów prawa w związku z pandemią czy też na podstawie decyzji spółki o zawieszeniu działalności/rezygnacji z usług kontrahenta na czas pandemii umotywowaną przewidywanym spadkiem obrotu lub innymi czynnikami ekonomicznymi.

W pierwszym przypadku wydaje się, że możliwe będzie zakwalifikowanie świadczenia kontrahenta jako świadczenia niemożliwego i odwołanie się do art. 495 §1 Kodeksu Cywilnego, zgodnie z którym jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które żadna ze stron odpowiedzialności nie ponosi, strona, która miała to świadczenie spełnić, nie może żądać świadczenia wzajemnego, a w wypadku, gdy je już otrzymała, obowiązana jest do zwrotu według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Ponadto wydaje się również, że przypadku, gdyby umowa ze względu na swój charakter straciła całkowicie gospodarczy sens, przedsiębiorca może potencjalnie skorzystać z uprawnienia do wypowiedzenia umowy (zlecenie lub o świadczenie usług, odpowiednio) z ważnych powodów, o których mowa w art. 746 Kodeksu Cywilnego. Wydaje się, że wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego czy też epidemii, które uniemożliwiło spełnienie świadczenia objętego umową, może być uznane za ważny powód, o którym mowa w tym przepisie.

Jeżeli jednak czasowe zaprzestanie z korzystania usług świadczonych przez kontrahenta jest wynikiem samodzielnej decyzji spółki, to rozstrzygnięcie dopuszczalności zawieszenia płatności za usługi uzależnione jest od tego, czy łącząca strony umowa przewiduje w ogóle taką możliwość.

Na pytanie odpowiadają Marta Hincz  i Jan Adamus, radcowie prawni w kancelarii PwC Legal

Jak rozumiemy pytanie dotyczy umowy najmu na czas nieokreślony, a lokal nie jest usytuowany w centrum handlowym. W pierwszej kolejności należy sprawdzić, w jakich sytuacjach umowa najmu upoważnia Panią jako najemcę do wypowiedzenia umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia. Jeśli na przykład umowa stanowi, że najemca może wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym z ważnych powodów, można twierdzić, że epidemia koronawirusa stanowi taki ważny powód. W przeciwnym wypadku będzie Pani związana 3-miesięcznym okresem wypowiedzenia.

Warto jednak zweryfikować umowę najmu nie tylko pod kątem możliwości jej rozwiązania, ale również w zakresie możliwości zawieszenia bądź obniżenia czynszu w obecnej sytuacji. Umowa może przewidywać np. zawieszenie obowiązku płatności czynszu w czasie trwania siły wyższej za jaką może być uznana epidemia koronawirusa. Jeśli umowa nie zawiera takich postanowień, oczywiście optymalnym rozwiązaniem jest osiągnięcie przez najemcę i wynajmującego porozumienia co do zasad wykonywania umów najmu w okresie ograniczenia handlu albo co do jej wcześniejszego rozwiązania.

Na pytanie odpowiadają Marta Hincz  i Jan Adamus, radcowie prawni w kancelarii PwC Legal

Jak rozumiemy placówka oświatowa nie jest zlokalizowana w galerii handlowej (dla lokali w dużych galeriach handlowych tzw. ustawa tarczowa przewiduje specjalne regulacje związane z wygaśnięciem zobowiązań z najmów).

Siłę wyższą można rozumieć jako wystąpienie nagłego, zewnętrznego zdarzenia, którego strony nie mogły przewidzieć w momencie zawarcia umowy i którego skutkom nie można było w racjonalny sposób zapobiec.

Jeśli klauzula o sile wyższej jest zapisana w umowie najmu, to w pierwszej kolejności należy zweryfikować postanowienia umowy. Często w umowach strony same określają, jakie zjawiska będą rozumiane jako siła wyższa. Umowa może przewidywać zawieszenie obowiązku płatności czynszu na czas siły wyższej. Jeżeli takie zapisy znajdują się w umowie, najemca może się na nie powołać i zwolnić z płatności czynszu.

Natomiast jeśli w umowie nie ma takich postanowień, możliwość powołania się na siłę wyższą w stosunku do obowiązku zapłaty czynszu jest ograniczona. Wprawdzie wystąpienie siły wyższej powoduje, że strony nie ponoszą odpowiedzialności odszkodowawczej, jednak w naszej ocenie trudno jest udowodnić, że epidemia uniemożliwia najemcy dokonanie płatności czynszu. Sama płatność jest możliwa i może być dokonana nawet jeśli lokal, w którym prowadzą Państwo szkolenia, jest zamknięty.

Z drugiej jednak strony, naszym zdaniem, siła wyższa (epidemia) może zwalniać z obowiązku prowadzenia działalności (jeśli taki obowiązek najemcy jest przewidziany w umowie najmu) lub może w pewnych okolicznościach zwolnić najemców z obowiązku zapłaty odsetek od zaległego czynszu, jeśli w czasie epidemii najemca będzie miał przejściowe problemy z płynnością.

Warto jednak pamiętać, że siła wyższa to nie jedyne narzędzie prawne, które może mieć zastosowanie w tej sytuacji. Należy zastanowić się nad zwłaszcza nad możliwością skorzystania z klauzuli nadzwyczajnej zmiany stosunków. Przepisy przewidują, że, jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków (za którą może zostać uznana pandemia koronawirusa) spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może zmienić sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy.

Można przypuszczać, że przynajmniej część najemców, najbardziej dotknięta skutkami epidemii, będzie mogła wykazać nadmierne trudności albo rażącą stratę, i uda się jej uzyskać czasowe zwolnienie z obowiązku zapłaty czynszu lub jego obniżenie. Należy jednak podkreślić, że są orzeczenia sądów, które wskazują na ograniczenia możliwości skorzystania z klauzuli w przypadku świadczeń pieniężnych (takich jak płatność czynszu).
Podnosi się również, że na instytucję nadzwyczajnej zmiany stosunków nie mogą powoływać się dłużnicy, którzy są w zwłoce (a więc w zawiniony sposób nie spełnił świadczenia w terminie).

Przede wszystkim jednak warto podjąć rozmowy z wynajmującym co do renegocjacji umowy i dostosowania jej do nadzwyczajnej sytuacji spowodowanej koronawirusem.

Na pytanie odpowiadają Mariusz Kamiński, adwokat w kancelarii PwC Legal oraz Marta Dąbrowska, prawnik w kancelarii PwC Legal

Zawieszenie działalności gospodarczej jest oczywiście możliwe - na czas nieokreślony lub określony (okres ten nie może być krótszy niż 30 dni), przy czym  zwracamy uwagę, że warunkiem zawieszenia działalności jest: (i) niezatrudnianie pracowników (z wyjątkiem niewykonujących pracy pracowników przebywających na urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie wychowawczym lub urlopie rodzicielskim) oraz (ii) w przypadku działalności turystycznej - wywiązanie się z obowiązków wynikających z umów zawartych z podróżnymi w okresie przed zawieszeniem działalności.

Jeśli jest Pani przedsiębiorcą turystycznym, wpisanym do rejestru organizatorów turystyki i przedsiębiorców ułatwiających nabywanie powiązanych usług turystycznych, ma Pani obowiązek zawiadomić Marszałka Województwa prowadzącego ww. rejestr w terminie 7 dni od dnia zawieszenia działalności turystycznej albo ujawnienia tej informacji o zawieszeniu działalności w CEIDG. Zgłoszenia dokonuje się we właściwym urzędzie marszałkowskim. Na tej podstawie zostanie dokonana zmiana wpisu w centralnej ewidencji. Nie ma wymogu dokonywania dodatkowych zgłoszeń do Turystycznego/Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.

W okresie zawieszenia działalności gospodarczej przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących przychodów z działalności gospodarczej. Natomiast może m.in. wykonywać czynności niezbędne do zatrzymania lub zabezpieczenia źródeł przychodu oraz przyjmować należności, regulować zobowiązania (to natomiast obowiązek przedsiębiorcy) i osiągać przychody finansowe wynikające z działalności prowadzonej przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej. Dodatkowo przedsiębiorca turystyczny ma obowiązek wywiązania się z obowiązków wynikających z umów zawartych z podróżnymi. W związku z tym umowy dotyczące usług, które mają być świadczone w przyszłości (np. w lipcu), powinny być wykonywane.

Na pytanie odpowiada Jadwiga Chorązka, dyrektor w dziale prawno-podatkowym PwC

W przypadku, gdy osoba w trakcie zawieszenia działalności gospodarczej nie posiada żadnego tytułu do podlegania ubezpieczeniom zdrowotnym (np. nie została zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny przez współmałżonka czy też nie dokonała zarejestrowania się w urzędzie pracy i nie może podlegać ubezpieczeniu zdrowotnemu jako osoba bezrobotna), powinna wciąż zachować prawo do bezpłatnego leczenia w sytuacji zakażenia się koronawirusem. Pozwalają na to przepisy ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, które przewidują, że w przypadku osób nieposiadających uprawnień z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego, określone koszty są finansowane z budżetu państwa.

Na pytanie odpowiada Jadwiga Chorązka, dyrektor w dziale prawno-podatkowym PwC

W ramach wsparcia finansowego pracodawców w tzw. tarczy antykryzysowej przedsiębiorcom zatrudniającym mniej niż 10 osób zaproponowano zwolnienie z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z zachowaniem prawa do ubezpieczenia. Powyższe nie zwalnia przedsiębiorcy z konieczności składania deklaracji rozliczeniowych i co ważne mikroprzedsiębiorca musi złożyć wniosek do ZUS - ma na to czas do 30 czerwca br.

Warto również w takim przypadku rozważyć wystąpienie z wnioskiem do powiatowego urzędu pracy o dodatkowe wsparcie. Ustawodawca przewidział bowiem dla mikroprzedsiębiorców możliwość uzyskania od Funduszu Pracy minimalnie oprocentowanych pożyczek w wysokości 5 tys. zł - ich celem jest zapewnienie dodatkowego finansowania w okresie, w którym takie podmioty jak pytający są właściwie pozbawione możliwości osiągania jakichkolwiek dochodów.

Opcją dotyczącą osób zatrudnionych na umowie o pracę będzie wykorzystanie propozycji w zakresie elastycznego zatrudnienia przewidującego możliwość obniżenia wymiaru etatu o 20% i oferowanego przez państwo wsparcia w pokryciu 40% wynagrodzenia pracownika (do limitu w wysokości przeciętnego wynagrodzenia).

Na pytanie odpowiada Jadwiga Chorązka, dyrektor w dziale prawno-podatkowym PwC

Tarcza antykryzysowa przewiduje dla takich osób możliwość otrzymania jednorazowego świadczenia, tzw. postojowego, w wysokości około 2 tys. zł oraz pełne zwolnienie na 3 miesiące (marzec, kwiecień, maj) z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, pod warunkiem, że przychody danej osoby nie przekroczyły w marcu 300% przeciętnego wynagrodzenia, czyli 15.681 zł.

Na pytanie odpowiadają Mariusz Kamiński, adwokat w kancelarii PwC Legal oraz Patryk Mrozicki, aplikant radcowski w kancelarii PwC Legal

Tarcza antykryzysowa przewiduje dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą kilka rozwiązań, m.in.:

• świadczenie postojowe w wysokości 80% minimalnego wynagrodzenia, czyli ok. 2 tys. zł
• jednorazowa pożyczka na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej
• możliwość zmiany określonych w umowie warunków lub terminów spłaty udzielonych przez bank kredytów lub pożyczek pieniężnych;
• zawieszenia obowiązku odprowadzania składek do ZUS przez okres 3 miesięcy (marzec, kwiecień, maj) pod warunkiem, że przychody nie przekroczyły w marcu 300% przeciętnego wynagrodzenia, czyli 15.681 zł.

Na pytanie odpowiada Filip Kilanowski, ekspert w dziale prawno-podatkowym PwC i Błażej Podstawski, adwokat w kancelarii PwC Legal

Zgodnie z zapisami tzw. tarczy antykryzysowej firma może wystąpić o dofinansowanie wynagrodzeń wszystkich pracowników lub części z nich, objętych przestojem ekonomicznym lub obniżonym wymiarem czasu pracy, w następstwie wystąpienia COVID-19.

Przedsiębiorstwa, których obroty spadną o 15% albo 25% względem wskazanych okresów referencyjnych, będą mogły uzyskać przez 3 miesiące dofinansowanie ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych do połowy wynagrodzeń pracowników, jednak nie więcej niż do wysokości 40% przeciętnego wynagrodzenia ogłaszanego przez GUS.

Istnieje też możliwość odroczenia składek na ZUS na okres 3 miesięcy dla przedsiębiorców. W złożonym wniosku firma musi wykazać, w jaki sposób epidemia koronawirusa przełożyła się na sytuację finansową firmy i brak możliwości opłacenia należności w terminie. W przypadku zawarcia umowy z ZUS nie nalicza się odsetek za zwłokę począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie ulgi w spłacie zadłużenia.

Odpowiedzi udziela Mariusz Kamiński, adwokat w kancelarii PwC Legal

Niestety nie jest możliwe udzielenie ogólnej odpowiedzi na to pytanie. W celu zweryfikowania takiej możliwości konieczna jest szczegółowa analiza zapisów polisy ubezpieczeniowej, w tym w jej ogólnych warunków, które zapewne doprecyzowują kryteria i sytuacje, w których ubezpieczony może korzystać z ochrony przewidzianej na wypadek utraty zysków.

Na pytanie odpowiadają Mariusz Kamiński, adwokat w kancelarii PwC Legal oraz Marta Dąbrowska, prawnik w kancelarii PwC Legal

Przepisy nie regulują wprost kwestii pobierania opłat za żłobek w przypadku jego zamknięcia z uwagi na pandemię. Odpowiedź na to pytanie zależeć może od charakteru instytucji - czy jest to żłobek publiczny czy prywatny. W przypadku pierwszej kategorii kwestie zwolnień rodziców z opłat, ale także dofinansowań, które mają wpływ na poruszane zagadnienie, mogą być regulowane na poziomie samorządowym. Natomiast dodatkowo, a w przypadku placówki prywatnej każdorazowo o takiej możliwości przesadzają postanowienia umowy między rodzicami a placówką - pomocne mogą być także zapisy statutu lub regulaminu żłobka. Stanowisko to było komunikowane także przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Jednocześnie zarówno Ministerstwo, jak i Urząd Ochrony i Konkurencji rekomendują zawieranie porozumień przez żłobki i rodziców w zakresie pobierania opłat w okresie zamknięcia placówki z uwagi na pandemię - podkreślając brak winy którejkolwiek ze stron w zaistniałej sytuacji. Natomiast należy również zauważyć, że w ocenie UOKiK “niedopuszczalne jest pobieranie czesnego w pełnej wysokości za czas, kiedy dzieci w ogóle nie przebywają w placówce. Na przykład opłaty za wyżywienie nie powinny być pobierane".

Reasumując - konieczna jest szczegółowa analiza postanowień umownych, przy czym należy uwzględnić potencjalne ograniczenia w naliczaniu opłat za niezrealizowane świadczenia. Kwestia ta powinna być ostatecznie objęta porozumieniem z rodzicami lub opiekunami prawnymi (w szczególności w przypadku placówek prywatnych).

Na pytanie odpowiada Mariusz Kamiński, adwokat w kancelarii PwC Legal

Przepisy tzw. tarczy antykryzysowej nie przewidują zatrzymania biegu okresu trwania ulgi na start. Takiego skutku nie powoduje również zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej.

Fakt objęcia uprawnieniami z art. 18 ustawy Prawo Przedsiębiorców nie wpływa jednak na możliwość skorzystania z uprawnień, jakie dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą przewiduje ustawa antykryzysowa, a więc chociażby:

• świadczenie postojowe w wysokości 80% minimalnego wynagrodzenia, czyli ok. 2 tys. zł
• możliwości odroczenia rat kredytów na okres trzech miesięcy
• zawieszenia obowiązku odprowadzania składek do ZUS przez okres 3 miesięcy (marzec, kwiecień, maj) pod warunkiem, że przychody nie przekroczyły w marcu 300% przeciętnego wynagrodzenia, czyli 15.681 zł.

Na pytanie odpowiadają Marta Hincz  i Jan Adamus, radcowie prawni w kancelarii PwC Legal

Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. wprowadzono zakaz prowadzenia przez przedsiębiorców określonych rodzajów działalności, w tym całkowity zakaz działalności związanej z prowadzeniem obiektów noclegowych turystycznych i miejsc krótkotrwałego zakwaterowania. Zakazy wskazane w rozporządzeniu obowiązują w okresie od dnia 14 marca br. Do odwołania.

Jeśli chodzi o zakres obowiązywania zakazu, podklasa PKD 55.20 obejmuje zapewnienie zakwaterowania w cyklu dziennym lub tygodniowym w np. pokojach, apartamentach lub mieszkaniach w budynkach wielopiętrowych lub zespołach budynków, domkach letniskowych lub domkach kempingowych.

Podklasa ta obejmuje zapewnienie krótkotrwałego zakwaterowania w:

• ośrodkach kolonijnych i pozostałych obiektach wypoczynku wakacyjnego(np. w ośrodkach wczasowych, domach wycieczkowych, ośrodkach szkoleniowo-wypoczynkowych),
  kwaterach dla gości i bungalowach,
• domkach lub chatach, bez obsługi,
• gospodarstwach wiejskich (agroturystyka),
• schroniskach młodzieżowych i górskich.

Warto pamiętać, że zakazy prowadzenia działalności były rozszerzane w kolejnych rozporządzeniach Ministra Zdrowia i Rady Ministrów (obecnie zakazem objęta jest w dużej mierze również działalność związana z prowadzeniem usług hotelarskich).

Na pytanie odpowiadają Marta Hincz  i Jan Adamus, radcowie prawni w kancelarii PwC Legal

Jak rozumiemy jest Pan najemcą w centrum handlowym (tj. w obiekcie handlowym o powierzchni sprzedaży powyżej 2 000 m2) i został Pan zobowiązany do zamknięcia działalności na mocy Rozporządzeń Ministra Zdrowia lub Rady Ministrów, które zakazały prowadzenia określonych rodzajów działalności.

Na mocy art. 15ze ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych obowiązek płatności czynszu został zawieszony  w okresie zakazu prowadzenia działalności. Ustawa wprowadziła “wygaszenie wzajemnych obowiązków stron”. Zasady wygaszenia mogą być w różny sposób interpretowane. Naszym zdaniem zawieszenie obowiązków oznacza, że najemca dotknięty zakazem nie musi płacić czynszu za cały okres zakazu. 

Warto jednak podkreślić, że najemca w terminie trzech miesięcy od dnia ustania zakazu powinien złożyć Wynajmującemu ofertę przedłużenia okresu najmu o czas zakazu prowadzenia działalności powiększony o 6 miesięcy (czyli jeśli zakaz będzie trwał 1 miesiąc, to najemca powinien złożyć ofertę przedłużenia okresu najmu o 7 miesięcy w stosunku do pierwotnego okresu najmu).

Zgodnie z ustawą, jeśli najemca nie złoży oferty, wynajmującego przestaje wiązać wygaśnięcie zobowiązań. Powyższy zapis nie jest do końca jasny. Jak rozumiemy oznacza on, że jeżeli najemca nie złoży oferty w trzymiesięcznym terminie, wówczas wynajmujący może domagać się od najemcy zapłaty czynszu i wykonania przez najemcę również innych obowiązków, które powstały w okresie obowiązywania zakazu, np. obowiązku dostarczenia nowej gwarancji bankowej. Jednakże w takiej sytuacji najemca będzie mógł podjąć próbę skorzystania z innych instytucji prawnych w celu doprowadzenia do obniżenia lub zwolnienia z czynszu (np. klauzuli nadzwyczajnej zmiany stosunków).

Wydaje się, że wynajmujący nie jest zobowiązany do przyjęcia oferty najemcy. W takiej sytuacji najemca nie będzie musiał płacić czynszu za okres zakazu.

Na pytanie odpowiadają Aleksandra Bańkowska, adwokat w kancelarii PwC Legal i Łukasz Łyczko, radca prawny w tej kancelarii.

Zgodnie z komunikatem Związku Banków Polskich z 16 marca 2020 r., banki przedstawiły program działań związanych z pandemią COVID-19. W ramach tych uzgodnień banki ułatwią w sposób maksymalnie uproszczony - w zakresie dopuszczonym przepisami obecnie obowiązującego prawa - odroczenie (zawieszenie) spłaty rat kapitałowo-odsetkowych lub rat kapitałowych przez okres do 3 miesięcy i automatyczne wydłużenie o ten sam okres łącznego okresu spłaty kredytu pod warunkiem przedłużenia okresu obowiązywania zabezpieczenia spłaty kredytu.

Ułatwienia mają dotyczyć kredytów mieszkaniowych, konsumpcyjnych dla klientów indywidualnych, kredytów dla przedsiębiorców i będą polegać m.in. na szybkim rozpatrywaniu wniosków tych klientów, którzy uzasadnią konieczność odroczenia (zawieszenia) spłaty kredytu ich sytuacją finansową spowodowaną pandemią koronawirusa COVID - 19.

Część z banków zaproponowała już swoim klientom dłuższe "wakacje od kredytów". Obecnie przepisy nie przewidują jednak zobowiązania do udzielenia wakacji od kredytów. Zobowiązanie do udzielenia takich wakacji może wynikać ewentualnie z umowy. Zdarza się, że konkretne umowy kredytu przewidują możliwość odroczenia spłat rat kredytu (kapitałowych lub kapitałowo-odsetkowych) w określonych sytuacjach. W takich wypadkach warunki takich „wakacji od kredytów” zależą właśnie od treści obecnie obowiązującej umowy.

Należy zwrócić uwagę, że w ramach pakietu propozycji i projektów ustaw, wchodzącego w skład tzw. tarczy antykryzysowej, kwestia "wakacji kredytowych" jest obecnie przedmiotem dyskusji i wzajemnych konsultacji na poziomie rządowym. Projektowane regulacje mogą przewidywać rozwiązania dotyczące uprawnień lub obowiązków w zakresie korzystania z odroczenia spłat rat kredytu przez klientów.

Na pytanie odpowiada Filip Kilanowski, ekspert w dziale prawno-podatkowym PwC i Błażej Podstawski, adwokat w kancelarii PwC Legal

Polecenie nie musi być sporządzone w szczególnej formie. Może być wydane ustnie, niemniej jednak najlepiej będzie wysłać je w formie wiadomości e-mail tak, aby jego treść nie budziła wątpliwości. Jeżeli regulamin pracy w żaden sposób nie reguluje świadczenia pracy poza siedzibą pracodawcy, wszystkie niezbędne zapisy można zawrzeć w poleceniu.
Niezależnie od tego, jakie miejsce zostanie wskazane pracownikowi jako miejsce pracy, powinno ono spełniać wymogi BHP. Jeżeli w trakcie wykonywania pracy z domu dojdzie do wypadku, będzie on kwalifikowany jako wypadek przy pracy.

Pracodawca powierzając pracę zdalną powinien przekazać pracownikowi odpowiednie narzędzia pracy ­ komputer służbowy i w miarę potrzeby telefon, zapewniający dostęp do Internetu. Jeśli kwestie te nie były do tej pory uregulowane, to wskazane jest:

• zawarcie umowy o powierzenie mienia, w której zostaną uregulowane zasady korzystania i odpowiedzialność za sprzęt firmowy;
• wprowadzenie procedur monitorowania sposobu korzystania ze sprzętu komputerowego, w tym internetu i poczty elektronicznej, przy czym praktyczny problem może stanowić ustawowy wymóg zachowania 2-tygodniowego terminu na poinformowanie pracowników o wprowadzeniu monitoringu.

Na pytanie odpowiada Jadwiga Chorązka, dyrektor w dziale prawno-podatkowym PwC

Jeżeli przedsiębiorca prowadzący działalność gastronomiczną uzyska dodatkowe przysporzenie poprzez serwis społecznościowy/platformę crowdfundingową, to dla takiego przedsiębiorcy będzie to przychód uzyskany w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą i opodatkowany tak, jak inne dochody uzyskiwane przez niego z tego tytułu.

W związku z tym wydaje się, że lepiej byłoby, aby przedsiębiorca, który liczy na wsparcie od stałych bywalców swojej restauracji, rozważył po prostu wydawanie kuponów na swoje usługi do wykorzystania w przyszłości - kwoty uzyskane z tego tytułu pomogłyby mu przetrwać czas, w którym nie może zarabiać, a po okresie epidemii i przestoju klienci będą mogli do niego wrócić. Oczywiście podatkowo pojawi się teraz przychód, ale będzie on się wiązał z kosztami, które przedsiębiorca poniesie w późniejszym okresie, więc w dłuższej perspektywie to rozwiązanie będzie neutralne podatkowo.

Warto nadmienić, że inaczej byłoby, gdyby określone sumy dostawała konkretna osoba fizyczna - nie jako przedsiębiorca, ale zwykły Kowalski - wtedy przy założeniu, że kwoty nie przekraczałyby określonego ustawowo limitu, można byłoby mówić o zwolnieniu z opodatkowania.