Zmiany w zasadach udzielania pomocy de minimis

Co to jest pomoc de minimis?

Instytucja pomocy de minimis jest znana przedsiębiorcom od wielu lat. Do końca roku 2013, zasady jej przyznawania regulowało Rozporządzenie Komisji (WE) NR 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis. 

Najogólniej rzecz ujmując, pomoc de minimis jest wyłączona spod ogólnego zakazu udzielania pomocy publicznej zawartego w Traktacie o Funkcjonowaniu UE z uwagi na jej niewielką wartość, która powoduje, że pomoc ta nie wpływa istotnie na zaburzenie konkurencji na wspólnym rynku. Tym samym, pomoc która spełnia warunki de minimis może być przyznawana przedsiębiorcom bez potrzeby jej zgłaszania (notyfikacji) Komisji Europejskiej. 

Warunkiem koniecznym do skorzystania ze wsparcia na zasadach de minimis jest wymóg monitorowania wartości takiej pomocy otrzymanej przez danego przedsiębiorcę i zapewnienie, że jej łączna wartość (niezależnie od źródła) w ciągu trzech kolejnych lat podatkowych nie przekroczy równowartości 200 tyś EUR (mniejszy limit obowiązuje w sektorze transportu). Po przekroczeniu dostępnego limitu w trzyletnim okresie rozliczeniowy skorzystanie jakiegokolwiek środka pomocy przyznawanego na zasadach de minimis nie jest już możliwe.

"Przyjęty w Polsce model monitorowania przyznawanej pomocy de minimis opiera się o system zaświadczeń wydawanych przedsiębiorcom za każdym razem kiedy przyznawana jest im pomoc."

Przyjęty w Polsce model monitorowania przyznawanej pomocy de minimis opiera się o system zaświadczeń wydawanych przedsiębiorcom za każdym razem kiedy przyznawana jest im pomoc. To na przedsiębiorcy ciąży obowiązek gromadzenia takich zaświadczeń i samodzielnego monitorowania czy dostępny limit nie został przekroczony. 

Za każdym razem, kiedy przedsiębiorca ubiega się o kolejny środek pomocowy udzielany w formie de minimis zobowiązany jest do przedłożenia pisemnego oświadczenia o wartości pomocy otrzymanej w poprzednich trzech latach. Na bazie takiego oświadczenia organ udzielający pomocy ocenia jej dopuszczalność.

System oparty o zaświadczenia okazał się w praktyce kłopotliwy, w szczególności dla przedsiębiorców o rozbudowanej strukturze, do których pomoc de minimis mogła trafiać pod bardzo różną postacią. Przedsiębiorcy mogą  bowiem korzystać z pomocy de minimis w bardzo różnej postaci w tym np. w formie:

• udziału pracowników w zewnętrznych szkoleniach dofinansowywanych ze środków UE (zaświadczenie o pomocy de minimis trafia do działu kadr/ HR
• dofinansowania na projekty B+R w części dotyczącej wdrożenia opracowanych technologii na rynek (zaświadczenie trafia do działu B+R);
• rozłożenia na raty lub umorzenia zobowiązania podatkowego na podstawie ordynacji podatkowej czy zwolnienia z podatku od nieruchomości (zaświadczenie trafia do działu podatkowego/księgowego).

Dużym wyzwaniem dla przedsiębiorców jest zatem wypracowanie odpowiednich procedur wewnętrznych zapewniających poprawne identyfikowanie źródeł otrzymywanej pomocy de minimis i zapewnienie odpowiedniego jej monitorowania. 

Niedochowanie należytej staranności w tym zakresie wiązać się może niestety z przekroczeniem dopuszczalnie limitu 200 tyś EUR w ciągu 3 lat, co w przypadku wykrycia powoduje konieczność zwrotu nie tylko nienależnie przyznanej pomocy ale też odsetek karnych.

Co się zmieniło od 1 stycznia 2014 r.?

Ogólne zasady funkcjonowanie pomocy de minimis przedstawione powyżej w dużej części zachowały aktualność również po 1 stycznia 2014 r. na bazie nowego Rozporządzenia 1407/2013. Zasadniczy limit możliwej pomocy został utrzymany na poziomie 200 tyś EUR (poza sektorem transportu). W zakresie systemu monitorowania pomocy dopuszczono równolegle system zaświadczeń (obowiązujący nadal w Polsce) oraz monitoring za pomocą centralnego rejestru (tego rozwiązanie obecnie w Polsce nie mamy).

Rozporządzenie 1407/2013 wprowadziło jednak zmianę, która w praktyce może wywrzeć bardzo istotny wpływ na wielu przedsiębiorców. Jednoznacznie wskazano bowiem, że zastosowane w Rozporządzeniu określenie „pojedyncze przedsiębiorstwo” do którego zastosowanie znajdzie limit 200 tyś EUR pomocy de minimis, należy rozumieć w sposób swoisty, oderwany od pojęć przedsiębiorstwa czy osobowości prawnej na gruncie krajowym. 

Wskazano bowiem, że odrębne podmioty prawne (np. spółki prawa handlowego) będące elementem większej struktury gospodarczej (np. grupy spółek powiązanej kapitałowo) do monitorowania przysługującego im limitu pomocy de minimis będą musiał brać pod uwagę nie tylko pomoc im przyznaną, ale też pomoc przyznaną innym podmiotom z takiej grupy kapitałowej.

W praktyce, oznacza to faktyczne ograniczenie wartość pomocy de minimis dostępnej dla pojedynczych spółek (limit 200 tyś EUR liczony w skali dużej grupy kapitałowej to coś zupełnie innego niż 200 tyś EUR dla każdej spółki wchodzącej w skład takiej grupy), ale też znacząco komplikuje procedurę monitorowanie tego limitu na bazie systemu opartego o zaświadczenia. 

Konieczne będzie teraz nie tylko skoordynowanie poszczególnych działów jednej spółki gdzie może pojawić się pomoc de minimis, ale też ocena powiązań pomiędzy różnymi podmiotami prawnymi pod kątem konieczności łącznego traktowania na cele pomocy de minimis. Powyższa zmiana może zatem znacząco wpłynąć na praktykę udzielania pomocy de minimis i ograniczyć jej znaczenia, szczególnie dla dużych przedsiębiorców działających w ramach grup kapitałowych.

Dla porządku zaznaczyć wypada, że podobna interpretacja zasad obliczania limitu pomocy de minimis (tj. liczenie tego limitu na poziomie całej grupy powiązanych podmiotów a nie pojedynczych spółek) stosowana była przez Komisję Europejską i Trybunał Sprawiedliwości EU również na bazie poprzednio obowiązującego Rozporządzenia 1998/2006. 

"Zmiana może zatem znacząco wpłynąć na praktykę udzielania pomocy de minimis i ograniczyć jej znaczenia, szczególnie dla dużych przedsiębiorców działających w ramach grup kapitałowych."

Jednakże, wobec braku jasnego uregulowania tej kwestii w treści samego Rozporządzenia 1998/2006 krajowa praktyka monitorowania pomocy de minimis (widoczna np. we wzorach formularzy o otrzymanej pomocy) była odmienna. Wobec jednoznacznych zapisów Rozporządzenia 1407/2013 należy spodziewać się zmiany podejścia do tej kwestii również na gruncie krajowym.

Przykład w zakresie pomoc oferowanej przez NBCBiR

Praktyczna doniosłość przedstawionej powyżej zmiany podejścia do obliczania limitu otrzymanej pomocy de minimis wynika z powszechności i olbrzymiej różnorodności instrumentów wsparcia funkcjonujących właśnie na zasadach pomocy de minimis. Wsparcie w tej formie oferuje w szeregu swoich programów również Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

Jako przykład takiej pomocy można wskazać dofinansowanie działań zmierzających do wdrożenia na rynek wyników projektów badawczo –rozwojowych oferowane w ramach popularnego programu Innotech. W praktyce dofinansowanie takie mogło pokrywać koszty pomocy patentowej czy doradztwa związanego z rozeznaniem rynku (koszty samych prac badawczo rozwojowych podlegały już innym regułom pomocy publicznej).

Mając na uwadze zapisy rozporządzenia 1407/2013, przedsiębiorcy składający do NCBiR wnioski o dofinansowanie swoich projektów B+R oraz wdrożenia ich na rynek przy konstruowaniu budżetu działań zmierzających do wdrożenia na rynek, będą zmuszeni do wzięcia pod uwagę dodatkowe ograniczenie limitu pomocy de minimis jakie może dla nich wynikać z faktu skorzystania z pomocy de minimis np. przez Spółkę matkę lub córkę.