AI a prawo konkurencji

Po dwóch latach od przedstawienia przez Komisję Europejską pierwszego projektu rozporządzenia o AI, można stwierdzić, że prace legislacyjne są na ostatniej prostej. Ten dwuletni okres pokazał jak rewolucyjną technologią jest AI i jak złożone problemy prawne może generować. Oprócz zagadnień na styku prawa i technologii w obszarze własności intelektualnej - co pokazują ostatnie spory dotyczące narzędzi Generative AI oraz ochrony prywatności - w tym głośnej blokady Chat GPT przez włoski urząd ochrony danych osobowych, należy liczyć się z tym, że wyzwania sztucznej inteligencji nie ominą również innych dziedzin prawa. 

Dyskusja na temat zagadnień związanych ze sztuczną inteligencją toczy się m. in. w obszarze prawa konkurencji, na rynkach intensywnie wykorzystujących technologie cyfrowe. Technologia AI, mimo że wciąż jest w fazie intensywnego rozwoju, już teraz fundamentalnie zmienia sposób podejmowania decyzji przez przedsiębiorców, w szczególności w zakresie analityki predykcyjnej, automatyzacji oraz optymalizacji procesu decyzyjnego. Decyzje odnośnie cen są podejmowane szybciej, produkty łatwiej jest dopasować do indywidualnych potrzeb konsumentów, działania marketingowe są lepiej ukierunkowane, co przekłada się m.in. na wydajność pracy, koszty i inwestycje.

Wykorzystanie sztucznej inteligencji niesie za sobą prawdopodobnie tyle samo korzyści, co ryzyk - AI wpływa bowiem na konkurencję m.in. w sferze innowacyjności, ale stwarza także nową przestrzeń do zmów cenowych lub nadużywania pozycji dominującej. Większość sklepów e-commerce wykorzystuje oprogramowanie pozwalające na - w oparciu o ogromne wolumeny przeanalizowanych danych - automatyczne dostosowywanie cen do cen oferowanych przez konkurentów. Korzystanie w takim procesie z algorytmów AI może prowadzić do zmniejszenia presji konkurencyjnej, a nawet do zmów cenowych. Otwarte pozostaje pytanie w jakich przypadkach przedsiębiorcy powinni ponosić odpowiedzialność za działanie sztucznej inteligencji?

Wykorzystanie sztucznej inteligencji stanowi wyzwanie zarówno dla organów ochrony konkurencji, jak i legislatorów. Problem ten częściowo adresuje już unijny Akt o rynkach cyfrowych (ang. Digital Markets Act), który będzie stosowany przez Komisję Europejską od maja 2023 r. Regulacja ta ustanawia ściśle zdefiniowane obiektywne kryteria kwalifikowania dużej platformy internetowej jako „strażnika dostępu”, czyli podmiotu mającego zazwyczaj dostęp do dużego wolumenu danych oraz kontrolującego dostęp do informacji i usług.

Natomiast krajowe organy ochrony konkurencji mają ograniczone narzędzia w tym zakresie. Podobne do DMA przepisy obowiązują w ramach Unii Europejskiej równolegle w niemieckich przepisach krajowych, dzięki czemu niemiecki Federalny Urząd Antymonopolowy (niem. Bundeskartellamt) zaczął już podejmować pewne kroki w odniesieniu do AI. Andreas Mundt, prezes Bundeskartellamt jest zdania, że rozwój sztucznej inteligencji jedynie umocni dominację największych podmiotów, czym zaszkodzi konkurencji w gospodarce internetowej. Jego zdaniem, aby móc rozwinąć sztuczną inteligencję konieczne są  odpowiednie zasoby finansowe i ludzkie, a także dostęp do danych. Podmioty, które mają dostęp do wymaganych danych to te same podmioty, które będą podlegać DMA. Bundeskartellamt, wykorzystując rodzime regulacje, stara się ustalić które przedsiębiorstwa mają  istotne znaczenie dla konkurencji międzyrynkowej i do tej pory wskazał jako takie: Google, Meta i Amazon. Prowadzi postępowanie w sprawie Apple, a w ubiegłym tygodniu wszczął nowe - w sprawie Microsoftu. Niemiecki urząd chce zbadać m.in kwestie integracji usług Microsoftu (wyszukiwarka Bing) z aplikacjami AI, takimi jak popularny chatbot Chat GPT¹.

Sztuczna inteligencja, jak większość technologii, może przynieść wiele korzyści, ale może również przyczynić się do powstania lub umocnienia trwałej siły rynkowej na rynkach zdigitalizowanych i spowodować nowe problemy w zakresie ochrony konkurencji. AI może ułatwiać realizację zmów, prowadzić do nadużyć ze strony dominantów, a także do zmniejszenia presji konkurencyjnej, co stwarza wiele wyzwań dla istniejącego systemu polityki konkurencji. Pozostaje obserwować czy nowe regulacje unijne, w tym DMA sprostają wyzwaniom związanym ze sztuczną inteligencją, oraz z jaką dynamiką organy ochrony konkurencji będą podejmować działania w tym zakresie.

^{1. Wypowiedź Andreasa Mundta podczas ABA Antitrust Spring Meeting (2023).}