System kaucyjny w Polsce

Czym jest system kaucyjny?

Główną myślą stojącą za wdrożeniem systemu kaucyjnego w Polsce jest propagowanie recyklingu poprzez motywowanie konsumentów do zwrotu zużytych butelek i puszek, a wprowadzających je do obrotu - do ich odbioru. To podejście ma na celu zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów, poprawę ochrony środowiska oraz ponowne wykorzystanie surowców.

W praktyce jest to mechanizm, w ramach którego konsumenci płacą dodatkową opłatę (kaucję) przy zakupie towarów w wybranych opakowaniach, która jest im zwracana w momencie oddania opakowania w punkcie zbiórki.

Co to oznacza dla branży?

Przede wszystkim system kaucyjny nakłada nowe obowiązki na podmioty wprowadzające produkty na rynek (producentów, importerów, właścicieli marek). Od momentu wejścia w życie nowych regulacji będą oni zobligowani do prowadzenia zbiórki opakowań oraz osiągania minimalnych poziomów określonych przez przepisy.

Zmiany dotykają również sklepy detaliczne, które zmierzą się z obowiązkiem pobierania i zwracania kaucji, fizycznym odbiorem opakowań od konsumentów, ich logistyką oraz współpracą z operatorem (lub operatorami) systemu kaucyjnego.

Przegląd faktów o systemie kaucyjnym

  • Uruchomienie systemu kaucyjnego w Polsce jest wyznaczone na 1 października 2025r. Oznacza to, że do tego czasu wszystkie podmioty zobligowane do uczestnictwa w systemie powinny być przygotowane do realizacji zadań określonych przez nowe przepisy
  • Dla Producentów, importerów i właścicieli marek, którzy nie wejdą do systemu kaucyjnego, Regulator wyznaczył odpowiednie opłaty (kary) produktowe liczone od kilograma nie zebranego materiału z rynku, a dla sklepów, które nie będą pełnić obowiązku zbiórki - kary finansowe
  • Producenci, importerzy i właściciele marek są zobligowani do osiągnięcia minimalnych poziomów selektywnej zbiórki opakowań wprowadzonych na rynek na następujących poziomach:
    • 77% za lata 2025 - 2028
    • 90% za 2029 rok i następne lata
  • System kaucyjny jest zdecentralizowany, co oznacza, że każdy przedsiębiorca wprowadzający produkty w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym ma możliwość powołania własnego podmiotu (operatora) zajmującego się zbiórką opakowań
  • Przepisy nie precyzują szczegółowego sposobu realizacji zbiórki opakowań. Powoduje to, że każdy podmiot odpowiedzialny za jej prowadzenie ma swobodę w wyborze metod jej organizacji
  • System kaucyjny jest bezparagonowy co w praktyce oznacza, że każdy konsument posiadający opakowanie objęte systemem kaucyjnym, może je oddać w dowolnym punkcie zbiórki bez okazania dowodu zakupu

Wybrane obowiązki, wyzwania i szanse stojące przed podmiotami objętymi regulacjami systemu kaucyjnego

 

Obszary i obowiązki dotyczące wszystkich producentów, importerów i właścicieli marek:

  • Obowiązkowe poziomy zbiórki opakowań:
    • Producent musi osiągnąć minimalne poziomy zbiórki opakowań, określone w przepisach, pod rygorem opłaty produktowej
    • Opłata produktowa za butelki jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, puszki aluminiowe i butelki szklane wynosi odpowiednio: 0,10 PLN w 2025 roku, 1 PLN w 2026 roku i 5 PLN w latach następnych za każdy 1 kilogram pozostawionego materiału na rynku
    • W przypadku nieprzystąpienia do systemu kaucyjnego, opłata jest liczona jako stawka bazowa x 3
  • Współpraca z operatorem systemu kaucyjnego:
    • Producenci są zobowiązani do utworzenia własnego operatora DRS (Deposit Return System) lub dołączenia do istniejącego
    • Ważne aspekty to: negocjowanie umów, w tym opłaty producenckiej (utrzymaniowej), integracja systemów, logistyka zwrotu pierwszej i ostatniej mili, rozliczenia kaucji, oraz podział ról i odpowiedzialności
  • Zmiany w opakowaniach:
    • Konieczność dostosowania opakowań i ich oznakowania do wymagań systemu kaucyjnego
    • Zmiany w planowanej produkcji, by w najbardziej odpowiednim momencie rozpocząć nowe etykietowanie
  • Systemy IT i zarządzanie danymi:
    • Wdrożenie lub przemodelowanie systemów informatycznych wspierających ewidencję, rozliczenia kaucji i raportowanie
  • Finansowanie i zarządzanie kosztami:
    • Utrzymanie systemu kaucyjnego w postaci opłat producenckich na rzecz zbiórki wprowadzonych opakowań na rynek
    • W długiej perspektywie, optymalizacja kwoty opłaty producenckiej

Obszary i obowiązki dotyczące sklepów detalicznych:

  • Udział w systemie kaucyjnym:
    • Sklepy o powierzchni sprzedaży powyżej 200 m² są zobowiązane do przyjmowania zwrotów opakowań, zwracania kaucji oraz selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych
    • Dla sklepów poniżej 200 m² obowiązek obejmuje jedynie pobieranie kaucji, z opcjonalnym przyjmowaniem zwrotów
  • Infrastruktura punktów zwrotu:
    • Konieczność dostosowania przestrzeni w sklepie do przyjmowania zwrotów opakowań (np. automaty RVM lub ręczne przyjmowanie zwrotów)
    • Zapewnienie klarownej informacji dla klientów o warunkach zwrotu i wysokości kaucji
  • Ewidencja i raportowanie:
    • Prowadzenie ewidencji liczby sprzedanych, zwróconych oraz niezwróconych opakowań i kaucji
  • Rozliczenia z operatorami:
    • Rozliczenia finansowe za zwrócone kaucje oraz wynagrodzenie za zebrane opakowania (opłata manipulacyjna)
  • Zarządzanie marką własną:
    • Funkcjonowanie w dwóch rolach: wprowadzającego produkty na rynek i sklepu
    • Wybór odpowiedniego momentu na wejście do systemu kaucyjnego jako wprowadzający
  • Zagadnienia operacyjne:
    • Wdrożenie nowych procedur obsługi klientów
    • Obsługa fizycznej zbiórki na sklepie
    • Zapewnienie miejsca na magazynowanie zwróconych opakowań
    • Zarządzanie stanami magazynowymi
    • Logistyka zwrotna zebranych opakowań
    • Integracja systemów na poziomie sklep - operator
    • Okres przejściowy dla produktów z kaucją i bez kaucji

System kaucyjny - szansa czy kolejny obowiązek

System kaucyjny to nie tylko wymóg regulacyjny, ale również potencjał, który może przekształcić sposób funkcjonowania organizacji. Tak jak miało to miejsce w innych krajach Unii Europejskiej, wdrożenie systemu w Polsce ma szansę znacząco podnieść efektywność recyklingu i przyczynić się do ochrony środowiska. Jednocześnie stanowi okazję dla przedsiębiorstw do uzyskania przewagi konkurencyjnej, budowy wizerunku lidera zrównoważonych działań oraz potencjalnego wygenerowania dodatkowych dochodów.

Nie da się jednak ukryć, że dostosowanie biznesu do nowych regulacji wiąże się z wyzwaniami. Konieczne będą zmiany w procesach operacyjnych, systemach IT, logistyce, a także przygotowanie konsumentów do nowych zasad. Jak pokazują doświadczenia innych krajów, kluczem do sukcesu jest wdrożenie odpowiednich narzędzi technologicznych, efektywnych procesów oraz współpraca w całym łańcuchu wartości. Brak przygotowania może oznaczać poważne konsekwencje, które będą się ciągnąć przez lata.

Newsletter sieci handlowe i dobra konsumpcyjne

Otrzymuj informacje prosto na maila

Skontaktuj się z nami

Krzysztof Wiński

Director, PwC Polska

+48 519 506 434

Email

Krzysztof Ptak

Director, PwC Polska

+48 571 778 693

Email

Łukasz Pamuła

Senior Manager, PwC Polska

+48 519 504 779

Email

Obserwuj nas