Technologiczne zaawansowanie produkcji pozwala na zwiększenie produktywności poprzez m.in. krótsze cykle operacyjne, brak przestojów oraz większą przewidywalność produkcyjną. Ponadto, automatyzacja, robotyzacja oraz synchronizacja procesów umożliwiają minimalizację m.in. pracy ludzkiej, zużycia surowców czy energii. Prowadzi to w konsekwencji do trwałego obniżenia kosztu jednostkowego produkcji i maksymalizacji zysku przedsiębiorstwa, który jest jednym z głównych celów każdej firmy.
W trakcie pierwszych dwóch rewolucji przemysłowych (statek parowy oraz elektryczność), rozwój technologii skupiał się głównie na doskonaleniu masowej, powtarzalnej produkcji poprzez lepsze zaplanowanie ustawienia maszyn w fabrykach bądź przemodelowania procesu produkcyjnego.
Koniec XX oraz początek XXI wieku pozwoliły na uzyskanie dodatkowego wzrostu produktywności poprzez innowacje związane z automatyzacją produkcji przy wykorzystaniu specjalistycznych maszyn oraz robotów wspierających.
Obecnie, rozwój technologii produkcyjnych wciąż bazuje na coraz doskonalszych maszynach, jednak w ostatnich latach wzrosła rola oprogramowania, wykorzystującego takie narzędzia jak m.in. analiza danych (tzw. Big data), prewencyjne zarządzanie naprawami maszyn (tzw. Predictive maintenance) czy wykorzystanie samouczących się algorytmów obsługujących maszyny produkcyjne (tzw. Machine learning).
W kontekście historycznym, w gronie firm mających znaczący wkład w rozwój technologii produkcyjnych znalazły się:
- Ford
- Toyota
- Motorola
- Amazon
Ford
Początek XX wieku
Ustandaryzował proces produkcyjny poprzez podział pracy oraz wprowadzenie ‘taśmy produkcyjnej’ która minimalizowała konieczność przemieszczania się pracowników. Pozwoliło to na produkcję długich, jednorodnych i masowych serii samochodów przy jednoczesnym zmniejszeniu czas składania samochodu z 12 do 6 godzin, a finalnie do 93 minut dla modelu T1.
Toyota
Druga połowa XX wieku
Dalszy rozwój technologii produkcyjnej w dużej mierze ukształtowany był przez System Produkcyjny Toyoty (TPS, ang. Toyota Production System). Polega on na ciągłym doskonaleniu procesu produkcyjnego i eliminowaniu nieefektywności (tzw. Kaizen) przy wykorzystaniu wiedzy pracowników w poszukiwania bardziej efektywnych rozwiązań. Do powszechnie wykorzystywanych metod zarządzania produkcją stworzonych w ramach TPS należą m.in. Just-in-Time (minimalny poziom zapasów) oraz Jidoka (możliwość przerwania produkcji przy zauważeniu defektów).
Motorola
Koniec XX wieku
Wkładem Motoroli w rozwój technologii produkcji było wypracowanie metody Six-Sigma polegającej na minimalizacji defektów produkcyjnych poprzez właściwe zrozumienie cyklu produkcyjnego (statystycznie sześć sigm oznacza 3,4 defekty na milion sztuk produkcji). Zaobserwowano że niewielkie defekty w ramach poszczególnego procesu, sumują się i całościowo wpływają na zwiększoną nieefektywność, która może być wyeliminowana poprzez właściwą identyfikację, pomiar i analizę procesu, a w późniejszych krokach udoskonalenie procesu oraz jego kontrolę.
Amazon
Początek XXI wieku
Mimo iż Amazon nie jest typową firmą produkcyjną, dzięki wykorzystaniu robotyzacji oraz oprogramowania, stawiany jest często za wzór w obszarze zarządzania dystrybucją, magazynem oraz siecią logistyczną. Lider światowego handlu jest w stanie dostarczać miliony paczek dziennie na całym świecie dzięki wykorzystaniu ponad 200.000 robotów pracujących w magazynach (tzw. fulfillment centres), zautomatyzowanej sieci sortowni (m.in. wykorzystując urządzenia skanujące i algorytmy) oraz posiadania niezwykle efektywnej platformy do zarządzania flota logistyczną. Wykorzystanie technologii do zarządzania różnymi etapami łańcucha wartości pozwala Amazonowi osiągać marże operacyjna na poziomie 5,3% przy rosnącej sprzedaży (+22% r/r) sięgającej 470 mld USD rocznie2.
Rosnące znaczenie technologii produkcji w Polsce
Rosnące koszty produkcji będące skutkiem niepewności wywołanej pandemią Covid-19 oraz wojną w Ukrainie (inflacja +12,3%3), połączone z niedoborem pracowników (bezrobocie 5,3%4) mogą spowolnić wzrost gospodarczy w Polsce bez dalszego wzrostu produktywności, który możliwy jest m.in. dzięki robotyzacji i automatyzacji przedsiębiorstw.
Obecnie Polska posiada jeden z najniższych poziomów robotyzacji w Unii Europejskiej, gdzie na 10,000 pracowników przypada 46 robotów co w porównaniu z Węgrami (106), Czechami (147) czy Słowacją (169) plasuje Polskę w ogonie Europy (114) i Świata (113)5.
Jednocześnie, każdego roku w Polsce instaluje się niemal 3 tys. nowych robotów, głównie w branży samochodowej, co stawia nasz kraj na 14 miejscu na świecie. Daleko nam jednak do światowych liderów: Chin (141 tys.), Japonii (50 tys.) czy USA (33 tys.)6. Ponadto, wg badań tylko 6% Małych i Średnich przedsiębiorstw (tzw. SME) oraz 22% dużych firm w Polsce wykorzystuje potencjał robotyzacji w porównaniu do średniej Unijnej, odpowiednio 7% oraz 25%7.
Wśród powodów dla których Polskie SME produkcyjne planują wdrożyć rozwiązania oparte na robotyzacji i automatyzacji produkcji, wymieniane są głównie:
- Większa efektywność przedsiębiorstwa
- Zwiększenie wolumenu produkcyjnego
- Skrócenie cyklu produkcyjnego8
Należy pamiętać, że pomimo widocznych korzyści wynikających z automatyzacji i robotyzacji pracy takich jak niższe koszty operacyjne, większa elastyczność oraz przewidywalność produkcji, potencjalną inwestycję należy zweryfikować uwzględniając m.in. kryteria efektywności, zyskowności oraz ryzyka wynikającego z czynników zewnętrznych oraz specyficzne dla danego projektu.
Możliwości technologiczne dla branży Retail and Consumer w Polsce: ulga B+R, ulga na robotyzację, ulga na prototypy
Polska ma jeszcze długą drogę do przebycia, jeśli chodzi o poziom robotyzacji w przemyśle. Niski stopień wykorzystania robotów może wynikać nie tylko z braku chęci przedsiębiorców lecz również z ich możliwości inwestycyjnych. I tu jest duża rola polskiego ustawodawcy, aby stworzyć zachęty do zwiększenia poziomu robotyzacji.
Ze Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030) wynika, iż właściwe przygotowanie polskich firm na wyzwania związane ze zmianami technologicznymi wymaga automatyzacji/robotyzacji procesów technologicznych i systemów je wspomagających, tak by powstawały w pełni zautomatyzowane i zrobotyzowane procesy produkcyjne.
Zdaniem Ministerstwa Finansów, wprowadzenie ulgi na robotyzację jest działaniem proaktywnym, wynikiem działań ukierunkowanych na wsparcie rozwoju tzw. „Przemysłu 4.0”. Wsparcie rozwoju polskich firm w tym obszarze jest konieczne, by polska gospodarka była konkurencyjna na rynku międzynarodowym.
W ramach zmian wprowadzonych w tzw. Polskim Ładzie, pojawiły się rozwiązania poszerzające dotychczasowy katalog ulg, związany z działalnością innowacyjną. Do 2022 r. w polskim porządku prawnym głównym mechanizmem zachęty do działalności badawczo rozwojowej była ulga badawczo - rozwojowa. Od 2022 r. ustawodawca wprowadził dodatkowe zachęty, takie jak: ulga na robotyzację, ulga na produkcję próbną czy też ulga na innowacyjnych pracowników.
Aktualnie w dalszym ciągu najpopularniejszym i w wielu przypadkach najkorzystniejszym (poza dotacjami) mechanizmem wsparcia dla przedsiębiorców innowacyjnych jest ulga B+R - wprowadzona w 2016 r. i umożliwiająca wspieranie przedsiębiorców aby zachęcić ich do prowadzenia badań nad innowacyjnymi rozwiązaniami, technologiami, nie tylko w skali globalnej, czy kraju ale również w skali samego przedsiębiorstwa.
Od 2022 r. możliwość korzystania z tej ulgi została znacząco poszerzona, umożliwiając znaczne zwiększenie oszczędności poprzez wzrost do 200% możliwych do odliczenia kosztów kwalifikowanych do ulgi, w tym kosztów poniesionych m.in na nabycie materiałów, odliczenia środków amortyzacyjnych, jak również kosztów poniesionych na wynagrodzenia pracowników wykonujących działalność badawczo-rozwojową.
Działalność B+R może występować nie tylko w działalności naukowej ale może dotyczyć również branży spożywczej (tworzenia nowych receptur produktów), odzieżowej ( przygotowanie projektów nowych produktów) czy też IT (tworzenie gier komputerowych, nowych algorytmów). Daje to możliwość przeprowadzania prac o charakterze innowacyjnym dla przedsiębiorców z korzyścią pomniejszenia podstawy opodatkowania o poniesione koszty kwalifikowane w ramach Ulgi B+R a także zwiększenia konkurencyjności danego przedsiębiorstwa w swojej branży.
Przedsiębiorcy prowadzący działalność badawczo-rozwojową mogą liczyć na odliczenie z tytułu produkcji próbnej nowego produktu. Tzw. Ulga na prototypy pozwala na dokonanie odliczenia 30% poniesionych kosztów produkcji próbnej nowego produktu lub kosztów wprowadzenia na rynek nowego produktu i można z niej korzystać, w stosunku do kosztów poniesionych od 2022 r. Jako koszty produkcji próbnej przyjmuje się koszty poniesione na produkcję środków trwałych należących do grup 3-6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych.
Ulga ta daje duże możliwości rozwoju przedsiębiorstw bez konieczności ponoszenia w całości kosztów przeznaczonych na budowę prototypu i jednocześnie zachęca do prowadzenia prac o charakterze innowacyjnym. Ulga pozwala również na odliczenie kosztów poniesionych w ramach wprowadzania na rynek nowego produktu. Koszty te to m.in niezbędne koszty badań, ekspertyz, przygotowania niezbędnej dokumentacji technicznej, homologacji, znaku CE jak również koszty badania cyklu życia produktu tzw. LCA life cycle assessment (metody pozwalającej na określenie oddziaływania na środowisko produktów i organizacji) i weryfikacji technologii środowiskowej ETV (wspierającej komercjalizację i upowszechnianie innowacyjnych technologii środowiskowych). Jak zostało podkreślone ww. koszty dotyczą niezbędnych działań do wprowadzenia na rynek nowego produktu i dodatkowe certyfikaty zwiększające prestiż danego produktu nie wpisują się już do kosztów kwalifikowanych w ramach tej ulgi natomiast poprzez odliczenie tych niezbędnych m.in badań mogą umożliwić poniesienie kosztów dodatkowych certyfikatów przez przedsiębiorców, których koszty wprowadzenia nowego produktu na rynek nie były uwzględnione w budżecie.
Ulga na prototypy pozwala na szerokie możliwości odliczenia związane z wytworzeniem prototypu a także poniesieniu kosztów związanych z ich ewentualną komercjalizacją na rynek. Ulga ta, ma nie tylko wspierać innowacyjność w skali przedsiębiorstw ale ostatecznie przekładać się również na rozwój polskich produktów i ich potencjalną ekspansję na rynkach zagranicznych (ulga na ekspansję) w tym ponownie, jak w przypadku ulgi na robotyzację, wpisując się proekologiczny nurt, dzięki możliwości odliczenia kosztów badania cyklu życia produktu i weryfikacji technologii środowiskowych ETV.
Ulgę na robotyzację można stosować już do kosztów poniesionych od 2022 r. Pozwala przedsiębiorcom na dodatkowe odliczenie 50% kosztów poniesionych na inwestycje w robotyzację — w pierwszej kolejności poniesione wydatki z tytułu kosztów podatkowych, a następnie odliczyć od podstawy opodatkowania 50% powyższych wydatków.
Co to oznacza dla branży retail? Inwestycja w zautomatyzowane i nowoczesne parki maszynowe przyczynia się nie tylko do zwiększenia jakości i bezpieczeństwa oferowanych produktów. Dodatkowo w czasach COVID-19 może zabezpieczyć przestój produkcyjny spowodowany brakiem personelu obsługującego maszyny. W efekcie robotyzacja może przełożyć się na gwarancję produktu dostarczanego dla klienta i dzięki nowoczesnym robotom przemysłowym, na szybsze przygotowywanie towaru do wysyłki. Wizerunek przedsiębiorstwa, który dzięki inwestycji w technologię produkcyjną przyczynia się do szybszego otrzymania towaru przez klienta i jednocześnie wpisuje się w działania proekologiczne poprzez zmniejszenie ilości generowanych odpadów, zmniejszenie ilości energii pobieranej przez maszyny ma istotne znaczenie dla konsumentów i przekłada się na zwiększone zainteresowanie oferowanymi przez przedsiębiorców produktami.
Podsumowanie
Stosowanie ulgi B+R, ulgi na robotyzację i ulgi na prototypy od 2022 r. daje szerokie możliwości dalszego rozwoju dla przedsiębiorców, poprzez możliwe odliczenia kosztów poniesionych na robotyzację zakładów przemysłowych i kosztów produkcji próbnych w wyniku których dochodzi do wytworzenia środków trwałych. Aktualnie funkcjonujące ulgi, mają zachęcić przedsiębiorców do zwiększenia działań o charakterze innowacyjnym, które wpisują się w Strategię na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030) jak również w politykę Unii Europejskiej odnosząc się m.in do kwestii oddziaływania danych robotów, tworzonych produktów na środowisko naturalne.
Przedsiębiorcy powinni rozważyć również inicjatywy wspierające działalność o charakterze innowacyjnym, w tym dofinansowania o zasięgu krajowym w ramach inicjatywy organizowanej przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości “Robogranty” która będzie wspierać w formie dofinansowania, robotyzację dla firm produkcyjnych z branży przemysłowej (według naszych informacji, nabór na tę inicjatywę pojawi się pod koniec IV kwartału 2022 r.), a także dofinansowania w ramach projektów organizowanych przez Komisję Europejską, takich jak EIC Accelerator wspierającego projekty, w ramach których stworzone zostały prototypy o przełomowych rozwiązaniach w skali rynku europejskiego i globalnego.
Autorzy korzystali z następujących źródeł:
1. Koźmiński A. K., Piotrowski W. (2010). Zarządzanie. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2. Skonsolidowane wyniki Amazon za 2021 rok
3. Dane za kwiecień 2022, GUS
4. Ibidem
5. International Federation of Robotics, World Robotics 2020 – Industrial Robots report
6. Ibidem
7. International Trade Administration, U.S. Department of Commerce
8. Barometr robotyzacji MŚP, SC&C, 2020
Skontaktuj się z nami
