Zarządzanie ryzykiem sankcyjnym w łańcuchu dostaw

Zasięg łańcucha dostaw wyzwaniem dla przedsiębiorców

Na co dzień nie zastanawiamy się nad tym, ile kilometrów pokonują materiały niezbędne w produkcji i poprawnym funkcjonowaniu otaczających nas przedmiotów. Tym samym, jaki jest geograficzny zasięg poszczególnych łańcuchów dostaw i jakie wyzwania wiążą się z efektywnym zarządzaniem siecią kontrahentów.

Dla przykładu, lista krajów zaangażowanych przy produkcji smartfona lub komputera osobistego:

Zanim smartfon trafi do kieszeni użytkowników, a komputer osobisty na biurko, poszczególne materiały i podzespoły muszą niejednokrotnie pokonać dziesiątki tysięcy kilometrów. Firmy działające na rynkach międzynarodowych są szczególnie podatne na czynniki ryzyka związane z dynamicznie kształtującym się otoczeniem geopolitycznym i ekonomicznym. Mnogość zaangażowanych jurysdykcji, a tym samym reżimów sankcyjnych, którym podlega łańcuch dostaw, jest istotnym wyzwaniem dla przedsiębiorstw.

Wpływ reżimów sankcyjnych na łańcuchy dostaw

Obywatele Unii Europejskiej, osoby przebywające na jej terenie, jak również firmy założone i prowadzące działalność na terenie UE, podlegają obowiązkowi przestrzegania unijnego prawa, a co za tym idzie, również reżimów sankcyjnych. Kluczowe jest również dotrzymanie zgodności z lokalnymi obostrzeniami sankcyjnymi ustanowionymi przez państwo, w którym firma została zarejestrowana.

Utrzymanie efektywnych systemów zgodności z reżimami sankcyjnymi jest istotne, jeśli spółka posiada zagranicznych dostawców lub dokonuje zakupów w dolarach amerykańskich. W takich przypadkach firmy podlegają dodatkowo lokalnym reżimom sankcyjnym, włączając w to reżim Stanów Zjednoczonych dla transakcji w dolarze lub przy współpracy angażującej obywateli USA. Jak w prawie powszechnym, tak i w reżimach sankcyjnych, nieznajomość regulacji nie zwalnia od ich przestrzegania, ani od odpowiedzialności za ich złamanie.

Im bardziej rozbudowane i globalne są operacje przedsiębiorstwa, tym bardziej skomplikowane staje się przestrzeganie różnorodnych wymagań i regulacji. Nieprzestrzeganie tych norm może prowadzić do nałożenia kar przez różne organy nadzorcze, takie jak OFAC (Office of Foreign Assets Control) w kwestii sankcji amerykańskich, lub GIIF (Generalny Inspektor Informacji Finansowej) w naszym rodzimym reżimie sankcyjnym.

Dla przykładu, w przypadku GIIF skutki nieprzestrzegania sankcji związanych z agresją na Ukrainę mogą obejmować:

do 20mln

złotych kary pieniężnej za brak przestrzegania sankcji oraz pozbawienie wolności od lat 3 za naruszenie zakazów wynikających z sankcji, jak również działania mające na celu omijanie tych zakazów.

Jaki wpływ na łańcuchy dostaw mają reżimy sankcyjne?

Wojna w Ukrainie, napięcia na linii Stany Zjednoczone - Chiny, konflikt na Bliskim Wschodzie czy też zamachy stanu w Afryce, wszystkie te wydarzenia w minionym czasie przyczyniły się do zaostrzenia i rozbudowy reżimów sankcyjnych mających wpływ na biznesowe operacje na skalę międzynarodową. Amerykański think tank Rand Corporation szacuje wzrost liczby krajów stosujących sankcje jako narzędzie polityki zagranicznej o 10% w porównaniu z poprzednim rokiem, a według danych Banku Światowego, globalna wartość handlu objęta sankcjami wzrosła o 8% w ciągu ostatniego roku.

Powyższe fakty mogą mieć bezpośredni, jak i pośredni wpływ na przedsiębiorstwa, skutkujący:

Zakłóceniem dostaw surowców:

Sankcje często obejmują ograniczenia w handlu surowcami i komponentami. Firmy zależne od międzynarodowych łańcuchów dostaw mogą napotykać trudności w pozyskiwaniu niezbędnych do produkcji surowców. Ograniczenia w imporcie mogą prowadzić do wzrostu kosztów produkcji oraz utraty konkurencyjności na rynkach globalnych.

Wyzwaniami związanymi z finansowaniem i płatnościami:

Wprowadzenie sankcji może wpływać na dostęp do międzynarodowych usług finansowych. Firmy działające na skalę globalną mogą napotykać trudności w dokonywaniu transakcji międzynarodowych oraz realizowaniu płatności związanych z łańcuchem dostaw. To z kolei wpływa na płynność finansową przedsiębiorstw i może prowadzić do opóźnień w realizacji zamówień.

Koniecznością rozwoju alternatywnych dostawców/odbiorców:

W obliczu sankcji firmy zaczynają szukać alternatywnych źródeł dostaw oraz odbiorców. Poszukiwania te mogą prowadzić do zmiany w łańcuchu dostaw, często wydłużając czas transportu. Firmy muszą podejmować szybkie i elastyczne decyzje, aby utrzymać efektywność operacyjną.

Zarządzanie ryzykiem sankcyjnym w łańcuchu dostaw - jak zabezpieczyć biznes i zapobiec naruszeniu reżimów sankcyjnych?

Ważnym krokiem jest wdrożenie odpowiedniego procesu należytej staranności (due diligence) w zakresie nawiązywania relacji z nowymi kontrahentami i zarządzania istniejącymi relacjami. Tego rodzaju proces umożliwia weryfikację relacji biznesowych pod kątem potencjalnej niezgodności z reżimami sankcyjnymi. Identyfikowane są także czynniki, które narażałyby biznes na inne, nieakceptowalne ryzyko, w tym ryzyko reputacyjne.

Profil ryzyka różni się w zależności od sektora działalności podmiotu gospodarczego, jak również od specyfiki działań poszczególnej firmy. W związku z tym każda z firm, mimo działalności w tym samym sektorze, będzie miała różną ekspozycję na systemy sankcyjne. Przekłada się to na konieczność implementacji indywidualnych systemów zarządzania ryzykiem sankcyjnym na jaki podmiot jest narażony.

W obliczu sankcji międzynarodowych zarządzanie ryzykiem z nimi związanym staje się kluczowym elementem strategii biznesowej

Wzrasta również znaczenie monitorowania sytuacji polityczno-ekonomicznej na szczeblu globalnym oraz bieżącego dostosowywania strategii operacyjnych.

Implementacja systemów umożliwiających weryfikację relacji biznesowych nawiązywanych z kontrahentami, w tym w ramach łańcuchów dostaw, pozwala przedsiębiorcom zarządzać ryzykiem. Odpowiednio dobrane procesy monitorowania i zarządzania ryzykiem sankcyjnym, lub innym, zdefiniowanym indywidualnie na poziomie biznesu, umożliwiają przedsiębiorcom identyfikację potencjalnych zakłóceń i wprowadzanie elastycznych rozwiązań. Tego rodzaju mechanizmy stają się nieodzownym elementem mogącym zapewnić odporność operacyjną przedsiębiorstwom narażonym na ogólnoświatowe uwarunkowania polityczno-ekonomiczne.