Nowe wytyczne Komitetu Bazylejskiego ds. Nadzoru Bankowego tzw. "Bazylea IV" uchwalone

Nowe zasady obliczania aktywów ważonych ryzykiem opublikowane przez Komitet Bazylejski ds. Nadzoru Bankowego pomimo, że są znacznie mniej rygorystyczne niż pierwotnie proponowane, spowoduje w niektórych bankach europejskich wzrost aktywów ważonych ryzykiem od 10 do 15%, co może przełożyć się na konieczność zwiększenia kapitałów. Efekt „Bazylei IV” w przypadku polskich banków będzie mniejszy niż w krajach Europy Zachodniej.
 

„Wpływ Bazylei IV na polskie banki będzie niższy niż na banki w zachodniej Europie stosujące powszechnie modele wewnętrzne do określania kapitału regulacyjnego, gdyż rygory zatwierdzania tych modeli w Polsce od 2007 roku były nader ostre.  Natomiast zmiany w metodzie standardowej mogą mieć zróżnicowany wpływ na banki, powodując w niektórych z nich, wzrost wymogów kapitałowych.  Ten wpływ będzie zależał od portfela produktowego, stosowanych parametrów ryzyka i innych czynników” – mówi  Piotr Bednarski, dyrektor w zespole usług doradczych dla sektora finansowego.  

Komitet Bazylejski ds. Nadzoru Bankowego ("BCBS") opublikował 7 grudnia 2017 r. nowe zasady obliczania aktywów ważonych ryzykiem (RWA), w tym zwiększył wrażliwość podejścia standardowego stosowane przez banki do obliczania ryzyka i kapitału regulacyjnego.  Zaostrzył jednocześnie wymogi stawiane modelom wewnętrznym banków i ograniczył zakres ich stosowania. Ustalono rygorystycznie „zawór bezpieczeństwa” w postaci dolnej granicy redukcji kapitału regulacyjnego przez stosowanie modeli wewnętrznych (floora kapitałowego) na poziomie  72,5%. 

Dokumenty te finalizują prace, które BCBS prowadził od 2012 r. w celu kalibracji pakietu regulacji określanych jako Bazylea III. Umowa Bazylea III została wprowadzona w celu usunięcia najpoważniejszych słabości w systemie regulacji bankowych, jakie ujawniły się w czasie kryzysu finansowego w latach 2007-2008 oraz w celu zwiększenia odporności banków na różnego rodzaju szoki.

Nowe zasady dotyczące banków będą miały również wpływ na innych uczestników rynku finansowego. Jeśli wzrosną koszty kapitałowe dla banków, znajdzie to odzwierciedlenie w stopach procentowych i opłatach klientów. Konkurenci banków, tacy jak firmy ubezpieczeniowe, firmy zarządzające aktywami, fundusze fintech lub fundusze hedgingowe, są gotowe do wejścia i prowadzenia działalności w nowych segmentach dotychczas kontrolowanych przez banki, a  które mogą nie być tak atrakcyjne dla banków.

Reformy regulacji bankowych są ze względu na dużą skalę zmian wspólnie określane przez sektor bankowy jako "Basel IV".  Bazylea IV kompleksowo zmienia jeden w kluczowych wymogów dla banków tj. sposób kalkulacji RWA dla wszystkich rodzajów ryzyka w ramach tzw. Filara 1 (wymóg regulatora w odróżnieniu od kapitału wewnętrznego ustalanego niezależnie od formuł regulatora przez banki w ramach Filaru II).  

Pomimo tego, że Komitet wydaje wytyczne (a nie przepisy prawa) i dotyczą one generalnie banków aktywnych  na arenie międzynarodowej, to jednak w praktyce zatwierdzone reformy dotkną wszystkich banków, niezależnie od ich wielkości, modeli biznesowych i niezależnie od stosowania standardowych lub zaawansowanych metod obliczania kapitału regulacyjnego. Po wprowadzeniu wytycznych "Bazylei IV" do porządku prawnego poszczególnych krajów (w UE dokona się to przez rozporządzenie, dyrektyw i ich krajowe transpozycje), metody standardowe staną się bardziej wrażliwe na ryzyko, podczas gdy korzystanie z modeli wewnętrznych będzie większym wyzwaniem i będzie ograniczone tylko do niektórych klas aktywów. Wprowadzona stosunkowo rygorystyczna dolna granicy redukcji kapitału regulacyjnego (72,5%), w ramach obliczania RWA za pomocą modeli wewnętrznych, była jedną z najbardziej kontrowersyjnych i najdłużej negocjowanych  elementów nowego pakietu.

BCBS jako globalny regulator, tworzący standardy dla banków i regulatorów chce osiągnąć kilka celów dzięki nowym regułom. Z jednej strony, BCBS chce przywrócić zaufanie do jednego z kluczowych wskaźników  opisujących wielkość ryzyka aktywów banków tj. RWA, stosowanego w formule wyliczania współczynnika wypłacalności, tak ważnego dla nadzorców i rynku -. Solidność i porównywalność tego wskaźnika były mocno kwestionowane od czasów kryzysu finansowego. BCBS zamierza ograniczyć nieuzasadnioną zmienność wyników modeli wewnętrznych banków i doprowadzić do większej porównywalności RWA obliczanych z ich wykorzystaniem. W związku z tym BCBS ograniczył zakres stosowania modeli wewnętrznych do mniejszej ilości klas aktywów. Jednocześnie BCBS przebudował formuły stosowane w metodach standardowych obliczania kapitału regulacyjnego, jakie  stosuje większość banków na całym świecie (zwłaszcza średnich, małych, lokalnych), tak aby stały się bardziej wrażliwe na ryzyko i odzwierciedlały zmiany na rynkach finansowych w ostatnich latach. W przypadku ryzyka operacyjnego nie będzie można stosować modeli wewnętrznych, a dotychczasowe metody standardowe zostaną zastąpione nowym podejściem.  Nie osiągnięto porozumienia w ramach BSBS w sprawie traktowania ekspozycji z tytułu długu państwowego w ramach  szacowania RWA, niemniej opublikowano dokument do dyskusji w tym obszarze. Oprócz wyliczenia RWA uzgodniono również pewne zmiany wskaźnika dźwigni, w tym dodatkowy bufor dla banków o globalnym znaczeniu systemowym (G-SII).

Pomimo faktu, że opublikowane przez BCBS zasady są stosunkowo mniej rygorystyczne w porównaniu z pierwotnymi propozycjami, niektóre europejskie banki będą musiały zmierzyć się ze znacznym wzrostem RWA, a tym samym potencjalnym spadkiem ich współczynników kapitałowych. Zmiany w nich mogą się różnić w zależności od banku i zależą od kilku czynników, takich jak zakres zastosowania modeli wewnętrznych do szacowania ryzyka lub od modeli biznesowych.

Zmieniony pakiet regulacji zostanie wprowadzony od 2022 r., jednak większość zasad będzie wprowadzana stopniowo w okresie od 2022 r. do 2027 r.. Wdrożenie nowego pakietu regulacji w zakresie ryzyka rynkowego, który został sfinalizowany w 2016 r. (tzw. „Podstawowy przegląd portfela handlowego - "FRTB"”) został również przełożony na 2022 r.. Oznacza to, że w 2022 r. nastąpi swoisty regulacyjny " big bang ", gdy wszystkie nowe reguły RWA zostaną zastosowane po raz pierwszy. Wydłużony okres przejściowy, pozwoli bankom lepiej dostosować się i efektywniej zarządzić skutkami kapitałowymi wprowadzonych zmian. Ustawodawcy krajowi będą musieli również podjąć kroki w celu wprowadzenia pakietu "Bazylea IV" do prawa krajowego i do odpowiedniego określenia terminarza wdrożenia przez nadzorowane instytucje.