1. Działalność naukowa, badawcza, kulturowa
Jednym z podstawowych celów Dyrektywy ws. praw autorskich jest unowocześnienie zasad dotyczących wyjątków i ograniczeń w korzystaniu z utworów przez instytucje naukowe.
Nowe przepisy powinny pozwolić na ukształtowanie przejrzystej przestrzeni prawnej umożliwiającej wykorzystywanie innowacyjnych narzędzi badawczych do eksploracji tekstów i danych oraz ułatwić korzystanie z technologii cyfrowych w nowoczesnym szkolnictwie. Projektowane zmiany mają również ułatwić działalność związaną z ochroną dziedzictwa kulturowego takie jak cyfrowa archiwizacja treści chronionych prawami autorskimi i ich rozpowszechnianie.
2. Zapewnienie szerszego dostępu do treści
Przepisy Dyrektywy ws. praw autorskich mają na celu również ułatwienie transgranicznego dostępu do utworów i innych przedmiotów objętych ochroną, które nie są dostępne w obrocie handlowym i są przechowywane w zbiorach instytucji dziedzictwa kulturowego.
Nowe przepisy mają umożliwić wprowadzenie mechanizmu ułatwiającego udzielanie licencji na upowszechnianie tego rodzaju utworów. Regulacja ma również pozytywnie wpływać na możliwość rozpowszechniania utworów w ramach platform wideo na żądanie (VOD) zwalczając ograniczenia terytorialne.
3. Funkcjonowanie rynku w zakresie praw autorskich
Jednym z najbardziej kontrowersyjnych obszarów objętych przepisami Dyrektywy ws. praw autorskich jest ingerencja w zasady funkcjonowania rynku w zakresie praw autorskich.
Jednym z najczęściej komentowanych przepisów Dyrektywy jest artykuł 11, w którym wprowadza się dodatkowe prawo pokrewne dla wydawców prasowych. Istotną tego prawa ma być zapewnienie wydawcom praw do zezwalania lub zabraniania zwielokrotniania publikacji prasowych oraz prawa do zezwalania lub zabraniania na podawanie tych materiałów do publicznej wiadomości w zakresie korzystania cyfrowego. Prawa przyznane wydawcom mają być wykonywane niezależnie i nie mogą naruszać jakichkolwiek praw autorów i innych podmiotów.
Celem Dyrektywy ws. praw autorskich jest również zapewnienie autorom i podmiotom praw możliwości uzyskania wynagrodzenia za eksploatację należących do nich treści w ramach usług świadczonych w sieci Internet. Nowe przepisy mają ułatwić twórcom przenoszenie praw lub udzielenie licencji wydawcom i tym samym czerpanie ekonomicznych korzyści z własnej działalności twórczej.
Zasadę czerpania ekonomicznych korzyści rozszerza artykuł 12 Dyrektywy, który zakłada możliwość wprowadzenia przez państwa członkowskie rozwiązań zapewniających udział wydawcy w rekompensacie z tytułu ograniczenia prawa do eksploatacji utworu (np. kopiowanie użytek prywatny, opłaty reprograficzne). Tego rodzaju partycypacja przypominać może aktualnie funkcjonujący system tantiem przewidzianych w polskich przepisach prawa autorskiego.
4. Zasada przejrzystości względem autorów - mechanizmy rozstrzygania sporów dotyczących obowiązków przejrzystości
Następnym z ważnych obszarów, które stały się przedmiotem nowej regulacji jest kwestia uregulowania zasad korzystania z treści chronionych przez serwisy internetowe.
Artykuł 13 Dyrektywy przewiduje, że dostawcy usług społeczeństwa informacyjnego, którzy przechowują i zapewniają publiczny dostęp do dużej liczby utworów zamieszczanych przez użytkowników (np. fora internetowe, portale społecznościowe) powinni stosować środki, które pozwolą na ochronę praw autorskich. W praktyce oznaczać to może wprowadzenie aktywnych mechanizmów analizy i oceny publikowanych treści w kontekście ewentualnych naruszeń. Takie podejście do ochrony praw autorskich stanowi istotną zmianę dotychczasowych zasad odpowiedzialności hosting providerów za treści publikowane przez inne osoby.
Dyrektywa zakłada również konieczność wdrożenia odpowiednich mechanizmów składania skarg i roszczeń, które będą dostępne dla użytkowników Internetu w przypadku ewentualnych sporów z dostawcami usług (np. możliwość zakwestionowania zablokowania / usunięcia postu z Facebooka).
5. Obowiązek przejrzystości względem twórców
Ostatnim z obszarów nowej regulacji jest zagadnienie zapewnienia twórcom dostępu do aktualnych, adekwatnych i wystarczających informacji na temat sposobów wykorzystania ich utworów, w szczególności informacji o korzyściach finansowych, które czerpie z tego tytułu podmiot korzystający z nabytego prawa lub udzielonej licencji.
Uzupełnieniem prawa do uzyskania informacji o sposobach eksploatacji utworów jest tzw. mechanizm dostosowania umów przewidziany w art. 15 Dyrektywy. W sytuacji, gdy wynagrodzenie uzgodnione z podmiotem, który nabył prawa autorskie albo uzyskał licencję jest niewspółmiernie niskie w porównaniu do późniejszych dochodów i korzyści uzyskanych przez taki podmiot w związku z eksploatacją utworów, autor lub inny uprawniony podmiot ma uzyskać prawo do żądania dodatkowego wynagrodzenia. W celu ułatwienia dochodzenia roszczeń przepisy Dyrektywy nakładają na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia odpowiednich mechanizmów alternatywnego rozstrzygania sporów (tzw. ADR).
