Akcyza miesza w alkoholach

Dynamiczne zmiany zachodzące na rynku branży alkoholowej, polegające na odejściu od tradycyjnych alkoholi na rzecz nowych rodzajów produktów dostosowanych do obecnych trendów konsumenckich, powodują liczne wątpliwości producentów alkoholowych, jak i konieczność dostosowania przez ustawodawcę uregulowań prawno-podatkowych do dynamicznych zmian na rynku.

Niuanse przepisów akcyzowych wynikające z dynamicznego rozwoju rynku skutkują niemałym zamieszaniem wśród działających na nim przedsiębiorców.

Wieloletni spór o piwa smakowe

Wątpliwości dotyczące kwestii ustalenia podstawy opodatkowania akcyzą piw smakowych doprowadziły do długotrwałego sporu browarów z organami podatkowymi. Istotą tego sporu było to, czy do podstawy opodatkowania należy doliczać substancje smakowe i syrop cukrowy dodawane po zakończeniu fermentacji piwa.

Zdaniem organów podatkowych przepisy o podatku akcyzowym nie umożliwiały przy obliczaniu akcyzy odjęcia ilości ekstraktu dodanego w postaci syropu cukrowego i substancji słodzących od ekstraktu rzeczywistego produktu gotowego.

Z kolei producenci piw smakowych, kwestionowali stanowisko organów wskazując między innymi, że ujęcie bezalkoholowych syropów smakowych w podstawie kalkulacji akcyzy, prowadziłoby do opodatkowania substancji, które opodatkowaniu akcyzą nie podlegają.

Powyższe wątpliwości interpretacyjne doprowadziły Naczelny Sąd Administracyjny do wystąpienia do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prejudycjalnym dotyczącym wykładni przepisów prawa unijnego.

W maju 2018 r., w sprawie C-30/17 TSUE stwierdził, że przy ustalaniu podstawy opodatkowania piw smakowych należy wziąć pod uwagę jedynie ekstrakt brzeczki podstawowej, nie uwzględniając przy tym substancji smakowych i syropu cukrowego dodanych po zakończeniu fermentacji. Tym samym, browarom otworzyła się droga do dochodzenia zwrotu nienależnie zapłaconego podatku akcyzowego. Biorąc pod uwagę, że prawo do zwrotu nadpłaty wygasa po upływie 5 lat (licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin zwrotu) dla wielu podatników może być to ostatnia szansa na złożenie wniosków o zwrot nadpłaty akcyzy od piw smakowych.

Syropy smakowe bez akcyzy ale zwrot nadpłaty nie taki oczywisty

Chociaż po rozstrzygnięciu kwestii ustalania podstawy opodatkowania akcyzą piw smakowych przez TSUE, zwrot nadpłaconej w tym zakresie akcyzy mógł wydawać się oczywisty, droga do odzyskania środków przez browary okazała się wyboista.

W szeregu spraw dotyczących nadpłaty akcyzy od piw smakowych organy podatkowe zaczęły bowiem podnosić argument, że chociaż podatek został nadpłacony, jego ciężar ekonomiczny producenci piw smakowych przenieśli na konsumentów - w cenie piwa.

W obecnym brzmieniu przepisy Ordynacji podatkowej w żaden sposób nie uzależniają zwrotu nadpłaty od jej efektywnych skutków ekonomicznych. Na przestrzeni lat orzecznictwo sądów administracyjnych w tym zakresie było jednak niejednolite. W głośnej uchwale z czerwca 2011 r. (I GPS 1/11) NSA odmówił zwrotu akcyzy dostawcom energii elektrycznej wskazując, że przenoszą oni ciężar tego podatku na konsumentów.

Do uchwały tej - mimo, iż odnosiła się wyłącznie do prądu - niejednokrotnie sięgały organy podatkowe i sądy. W najnowszym orzecznictwie dotyczącym wprost piw smakowych, NSA wyklucza jednak możliwość uzależniania zwrotu nadpłaty od jej ekonomicznego skutku w postaci przerzucenia ciężaru podatku na konsumenta, lub też poniesienia tego ciężaru przez browar.

Należy mieć na uwadze, że ustawodawca niejednokrotnie przymierzał się do uzależnienia zwrotu podatku od rzeczywistego poniesienia jego ciężaru przez podatnika - a nie jego “przerzucenia” na inny podmiot - zwykle konsumenta.

Założenie takie pojawiło się już w pochodzącym z 2017 r. projekcie Ordynacji podatkowej przygotowanym przez Komisję Kodyfikacyjną Ogólnego Prawa Podatkowego, a w świetle doniesień prasowych, obecnie ustawodawca znowu przymierza się do wprowadzenia do Ordynacji podatkowej instytucji bezpodstawnego wzbogacenia, w ramach postępowań nadpłatowych.

Według projektowanych propozycji, w Ordynacji podatkowej miałby pojawić się przepis, zgodnie z którym, podatnik nie będzie uprawniony do odzyskania nadpłaconego podatku jeżeli nie poniósł uszczerbku majątkowego z tytułu jego zapłaty.

Co ciekawe, problem bezpodstawnego wzbogacenia dotyczy nie tylko akcyzy. NSA skierował w ostatnim czasie do TSUE pytanie prejudycjalne (I FSK 1225/18), czy zawyżony VAT na paragonie fiskalnym może zostać zwrócony przedsiębiorcy. Pytanie dotyczy sprawy, w której organ podatkowy uznał wniosek podatnika o zwrot VAT za niezasadny wskazując, że przedsiębiorca nie poniósł ekonomicznego przenosząc jego wartość na konsumenta w cenie towaru.

Niejednolite orzecznictwo NSA oraz propozycje wprowadzenia do Ordynacji podatkowej instytucji bezpodstawnego wzbogacenia prowadzą do wniosku, że w przyszłości odzyskanie nadpłaty może być znacznie trudniejsze niż obecnie, dlatego ze składaniem wniosków o zwrot należnej nadpłaty nie należy zwlekać.

Nowe wymogi w zakresie ewidencji akcyzowych

Zgodnie z obowiązującymi regulacjami, od 1 stycznia 2023 r. wszystkie ewidencje akcyzowe prowadzone w wersji papierowej mają zostać zastąpione ich wersjami elektronicznymi. Brak spełnienia tego wymogu może oznaczać powstanie odpowiedzialności karnoskarbowej po stronie osób odpowiedzialnych za kwestie podatkowe w danym przedsiębiorstwie. Dlatego tak istotne jest aby przygotować się wcześniej do nadchodzących zmian.

Warto przypomnieć, że m.in. następujące podmioty będą zobowiązane do rozpoczęcia wykorzystania ewidencji akcyzowej w formie elektronicznej, jak np. podmioty sprowadzające napoje alkoholowe, ale również sprzedawcy wyrobów węglowych wszelkiego rodzaju.

Należy jednak tu zaznaczyć, iż ewidencja prowadzona w formie elektronicznej musi spełniać specjalistyczne wymogi. Taka ewidencja powinna:

umożliwić wgląd w treść dokonywanych wpisów oraz zapewniała ochronę przechowywanych danych przed zniekształceniem lub utratą;
umożliwić dokonywanie korekty danych wyłącznie przy opatrzeniu jej adnotacją osoby dokonującej tej korekty oraz daty jej dokonania;
pozwalić na drukowanie wpisów i raportów, w porządku chronologicznym;
uniemożliwić usuwanie wpisów.

Istotne jest również zintegrowanie ewidencji akcyzowych z obecnymi systemami księgowymi oraz magazynowymi, które funkcjonują w danym przedsiębiorstwie.

Klasyfikacja w napojach alkoholowych - wpływ na podatek akcyzowy

Z uwagi na intensywny rozwój rynku napojów alkoholowych, coraz częściej zaciera się granica pomiędzy tradycyjnymi kategoriami napojów alkoholowych. Wszelkiego rodzaju pomysły producentów, którzy szukają sposobów na uatrakcyjnienie swojej oferty, mogą również wpływać na klasyfikację poszczególnych napojów alkoholowych a tym samym na wysokość podatku akcyzowego.

W zakresie tradycyjnych produktów jak np. wódka nie powinniśmy mieć wątpliwości co do klasyfikacji i tym samym stawki akcyzy. Problem leży w istocie w zakresie produktów, w odniesieniu do których brak jest możliwości zaklasyfikowania ich do jednej lub jakiejkolwiek kategorii (głównie chodzi tutaj o napoje alkoholowe powstałe na skutek zmieszania różnych składników). Tu może pojawić się ryzyko, że organ podatkowy zawsze zastosuje wyższą stawkę akcyzy i tym samym może powstać zaległość podatkowa wobec podmiotu, który obraca danym napojem alkoholowym na terytorium kraju. Dlatego tak istotne jest aby potwierdzać klasyfikację w formie decyzji administracyjnych wydawanych przez właściwe organy (tzw. Wiążące Informacje Akcyzowe). Jest to jedyny sposób na zabezpieczenie swojej pozycji podatkowej w zakresie akcyzy. Potwierdza to również ilość wydanych w ostatnim czasie wiążących informacji w zakresie napojów alkoholowych.