Alert Prawny: Polska ustawa sankcyjna

16 kwietnia 2022 roku weszła w życie ustawa o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego nazywana często “polską ustawą sankcyjną”.

Lista osób i podmiotów objętych sankcjami

Jednym z najważniejszych postanowień ustawy jest utworzenie dodatkowej listy osób i podmiotów, wobec których stosuje się środki represyjne, prowadzonej przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Katalog ten ma stanowić uzupełnienie w stosunku do unijnych wykazów podmiotów objętych sankcjami.

Przesłanki warunkujące umieszczenie na liście są określone szeroko, ponieważ wpis na nią może objąć osoby i podmioty, które bezpośrednio lub pośrednio wspierają:

agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę, poważne naruszenia praw człowieka lub represje wobec społeczeństwa obywatelskiego i opozycji demokratycznej lub których działalność stanowi inne poważne zagrożenie dla demokracji lub praworządności w Federacji Rosyjskiej lub na Białorusi.

Co więcej, wpis może objąć podmioty, które są bezpośrednio związane z osobami i podmiotami wskazanymi wyżej, w szczególności ze względu na:

powiązania o charakterze osobistym, organizacyjnym, gospodarczym lub finansowym, lub wobec których istnieje prawdopodobieństwo wykorzystania w tym celu dysponowanych przez nie takich środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych.

Decyzja Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o wpisie na listę nie podlega zaskarżeniu w toku zwykłej procedury administracyjnej. Decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu. Dopiero skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego lub wniosek o usunięcie z listy mogą podważyć wpis, nie wstrzymują one jednak wykonalności decyzji.

Pierwsza lista została opublikowana 26 kwietnia 2022 r. Lista jest dostępna pod adresem.

Nowe ustawowe zakazy i wyłączenia

Do obszernej listy zakazów unijnych obejmujących między innymi:

• sprzedaż, dostawę, przekazanie, wywóz towarów i technologii podwójnego zastosowania cywilnego i wojskowego
  oraz
  zamrożenie wszystkich środków finansowych i zasobów gospodarczych będących własnością, pozostających w posiadaniu, w faktycznym władaniu lub pod kontrolą osób i podmiotów objętych sankcjami

polski ustawodawca dodał w ustawie:

• wykluczenie z postępowań o udzielenie zamówień publicznych lub konkursów prowadzonych na podstawie Prawa Zamówień Publicznych podmiotów figurujących na listach unijnych oraz prowadzonych przez MSWiA i tych, których podmiotem dominującym lub beneficjentem rzeczywistym jest jedna z osób figurujących na wskazanych listach;
• zakaz importu węgla z Rosji lub Białorusi i jego przemieszczania przez terytorium Polski oraz, co się z tym wiążę, obowiązek posiadania dokumentów potwierdzających kraj pochodzenia węgla i innych informacji powiązanych z regionem wydobycia surowca oraz datą jego nabycia;
• zakaz stosowania, używania lub propagowania symboli lub nazw wspierających agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę.

Sankcje za naruszenie sankcji

Ustawa przewiduje również dotkliwe kary za złamanie zakazów. Co istotne, wiele norm z rozporządzeń unijnych zyskało teraz krajową sankcję karną za ich naruszenie.

Kary pieniężne w wysokości do 20 milionów złotych mogą zostać nałożone m.in. w przypadku:

• niedopełnienia obowiązku zamrożenia środków finansowych, funduszy, zasobów gospodarczych w stosunku do podmiotów wpisanych na listę lub działań mających na celu ominięcie tego obowiązku,
  naruszenia zakazu importu i przemieszczania węgla z Rosji lub Białorusi na terytorium Polski,

- przez szefa KAS-u;

• ubiegania się o udzielenie zamówienia publicznego lub o dopuszczenie do udziału w konkursie lub wzięcia udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub w konkursie,

- przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych.

Ponadto, na osoby fizyczne może zostać nałożona kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 za:

• naruszenie embarga handlowego na węgiel z Rosji i Białorusi;
• naruszenie sankcji unijnych dotyczących m.in. eksportu towarów i technologii podwójnego zastosowania;
• udział w działaniach, których celem lub skutkiem jest ominięcie powyższego zakazu.

Warto przy tym wskazać, że jeśli to popełnienia przestępstwa naruszenia lub ominięcia sankcji doszło w ramach działalności przedsiębiorcy (np. spółki), to ustawa nakazuje przyjąć, że sprawcą czynu zabronionego jest osoba odpowiedzialna za zawarcie transakcji handlowej.

Ponadto, w razie popełnienia wspomnianych przestępstw, sąd może fakultatywnie orzec przepadek towarów stanowiących przedmiot przestępstwa.

Biorąc pod uwagę wysokość oraz surowość kar grożących za złamanie sankcji nałożonych na Federację Rosyjską oraz Białoruś, kwestią kluczową jest podjęcie wszelkich działań mających na celu sprawdzenie podmiotu, z którym podejmuje się współpracę biznesową. Polskim przedsiębiorcom zaleca się wnikliwą weryfikację łańcuchów dostaw oraz potencjalnych kontrahentów, jak również wprowadzenie dodatkowych środków ograniczających ryzyko, jak chociażby wprowadzenia dodatkowych zapisów adresujących kwestie sankcyjne we wzorach umów czy też odbieranie odpowiednich oświadczeń od kontrahentów.