Nowe wyjaśnienia Prezesa UOKiK w sprawie nakładania kar na przedsiębiorców

Przedsiębiorcy będący częścią grup kapitałowych oraz związki przedsiębiorców muszą uważać na wysokie kary.

9 kwietnia 2024 r. Prezes UOKiK opublikował nowe wyjaśnienia w sprawie nakładania kar na przedsiębiorców za naruszenia prawa konkurencji¹ (“Wyjaśnienia”). Dotychczasowe wyjaśnienia wymagały zmiany w związku z implementacją w 2023 r. dyrektywy ECN+ i zmianami jakie ww. dyrektywa wprowadziła w zakresie nakładania kar na podmioty będącę częścią grup kapitałowych - karanie spółek-matek czy związków przedsiębiorców i ich członków. Nowe wyjaśnienia mają zastosowanie w sprawach wszczętych po 1 stycznia 2024 r., więc już niedługo mogą pojawić się pierwsze bardzo wysokie kary za naruszenie prawa konkurencji.

Których spraw dotyczą nowe zasady naliczania kar?

Nowe zasady naliczania kar dotyczą spraw z zakresu porozumień ograniczających konkurencję oraz nadużywania pozycji dominującej. Przepisy te nie dotyczą kwestii związanych z naruszeniem zbiorowych interesów konsumentów, stosowania klauzul abuzywnych oraz kontroli koncentracji.

Należysz do grupy kapitałowej? Licz się z wysoką karą

Przed wejściem w życie implementacji w 2023 r. dyrektywy ECN+, maksymalna kara za naruszenie prawa konkurencji wynosiła do 10% obrotu przedsiębiorcy osiągniętego w roku poprzedzającym rok nałożenia kary oraz do 2 000 000 zł dla osoby zarządzającej przedsiębiorcą.

Obecnie sytuacja wygląda dużo poważniej z perspektywy członków grup kapitałowych. Obowiązujące przepisy umożliwiają Prezesowi UOKiK nałożenie kary za naruszenie prawa konkurencji na cały organizm gospodarczy (grupę kapitałową), a nie tylko na pojedynczego przedsiębiorcę. W praktyce, jeśli naruszenia prawa konkurencji dopuści się polska spółka zależna, organ może ukarać również spółkę / spółki, która wywiera / wywierają decydujący wpływ na polskiego przedsiębiorcę. Analogicznie organ może ukarać osobę zarządzającą spółką córką, jak i osobę zarządzającą spółką matką.

Prezes UOKiK może zdecydować, czy w danej sytuacji będzie prowadzić postępowanie jedynie przeciwko spółce córce, czy również spółce matce. W przypadku prowadzenia postępowania przeciwko obu ww. przedsiębiorcom, zasadą będzie wymierzenie łącznej kary pieniężnej, za którą spółki będą odpowiadać solidarnie. W zależności od stanu faktycznego, organ przewiduje również odstępstwa od powyższej zasady.

Nawet jeśli Prezes UOKiK zdecyduje się prowadzić postępowanie i ukarać jedynie spółkę córkę, to i tak podstawą obliczenia kary pieniężnej będzie w dalszym ciągu suma obrotu uzyskanego zarówno przez spółke córkę jak i spółkę (lub spółki), która wywierała na spółkę córkę decydujący wpływ. W konsekwencji, maksymalna wysokość może wynieść do 10% obrotu organizmu gospodarczego, a nie do 10% obrotu pojedynczego przedsiębiorcy.

Kiedy będziemy mieć do czynienia z wywieraniem decydującego wpływu? Dojdzie do tego w sytuacji, gdy przedsiębiorca A posiada powiązania faktyczne lub prawne z przedsiębiorcą B, które sprawiają, że przedsiębiorca B wykonuje lub dostosowuje się do poleceń przedsiębiorcy A oraz ma ograniczone możliwości samodzielnego zachowania na rynku lub ich w ogóle nie ma.

Przepisy przewidują domniemanie, zgodnie z którym jeśli przedsiębiorca posiada ponad 90% udziału w kapitale innego przedsiębiorcy, to przedsiębiorca ten wywiera decydujący wpływ. Nawet jednak gdy przedsiębiorca A będzie posiadać mniej niż 50% udziału w kapitale przedsiębiorcy B, możliwe jest stwierdzenie, że wywierał on decydujący wpływ, ze względu na zależność finansową lub gospodarczą przedsiębiorcy B czy też treść umów zawartych między spółkami.

Określenie czy na przedsiębiorcę był wywierany decydujący wpływ jest również istotne z perspektywy ewentualnego podwyższenia lub obniżenia kary w związku z potencjałem gospodarczym grupy kapitałowej.

Członkowie związków przedsiębiorców muszą zachować czujność

Obecne przepisy umożliwiają nakładanie kar na związki przedsiębiorców w przypadku naruszenia prawa konkurencji, którego dopuścił się związek w ramach działalności swoich członków. Przepisy te dotyczą m.in. izb, zrzeszeń oraz innych organizacji, które zrzeszają przedsiębiorców, np. organizacja branżowa, izba gospodarcza, stowarzyszenie.

Aktualnie maksymalna kara nałożona na związek przedsiębiorców może wynieść do 10% sumy obrotów każdego z członków związku, którzy prowadzili działalność na rynku, którego naruszenie dotyczyło.

Co istotne, jeśli dojdzie do niewypłacalności związku, zobowiązani do zapłaty kary będa mogli być jego członkowie. Aby uniknąć obowiązku zapłaty kary, członek będzie musiał wykazać, że nie wdrożył decyzji, nie wiedział o istnieniu decyzji albo aktywnie zdystansował się od decyzji przed wszczęciem postępowania.

Nacisk na compliance w grupach kapitałowych

Publikacja Wyjaśnień to ostatni moment, aby raz jeszcze spojrzeć na kwestie związane z szeroko rozumianym compliance w grupach kapitałowych z perspektywy prawa konkurencji.

Przedsiębiorcy, którzy należą do rozbudowanych organizmów gospodarczych powinni rozważyć przeprowadzenie odpowiednich szkoleń, wdrożenie procedur zgłaszania naruszeń z zakresu prawa konkurencji czy też wprowadzenie cyklicznych audytów zgodności.

Jak możemy pomóc?

• Sprawdzimy, czy działasz zgodnie z przepisami prawa konkurencji oraz wskażemy potencjalne zagrożenia;
• Przeprowadzimy szkolenia, dzięki którym Twoi pracownicy będą świadomi zagrożeń związanych z prawem konkurencji;
• Przygotujemy procedury, które ułatwią wykrycie i zapobieganie naruszeniom;
• W przypadku wszczęcia przez organ postępowania – będziemy Cię reprezentować przed Prezesem UOKiK.

Źródło:
1. https://uokik.gov.pl/ochrona-konkurencji-nowe-wyjasnienia-w-sprawie-nakladanych-kar