Nowy pakiet regulacji AML/CFT

Akty prawne regulujące przepisy AML/CFT w Unii Europejskiej

Opublikowany pakiet regulacji AML/CFT składa się z 3 aktów prawnych, które mają na celu zaadresowanie takich wyzwań jak brak spójności i koordynacji we wdrażaniu oraz różnice w interpretacji i stosowaniu dotychczas wydanych unijnych przepisów z zakresu AML/CFT:

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1620 z dnia 31 maja 2024 r. w sprawie ustanowienia Urzędu ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr 1093/2010, (UE) nr 1094/2010 i (UE) nr 1095/2010

Przepisy ustanawiające Urząd ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu (z ang. the Anti-Money Laundering and Countering the Financing of Terrorism Authority”, “AMLA”) oraz definiujące jego strukturę, role, zadania oraz uprawnienia. AMLA została formalnie utworzona 26 czerwca 2024 roku. Siedziba AMLA znajduje się we Frankfurcie nad Menem w Niemczech, a działalność operacyjną instytucja powinna rozpocząć w połowie 2025 roku.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1624 z dnia 31 maja 2024 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu

Zharmonizowany zbiór przepisów AML/CFT dotyczących środków, które mają być stosowane przez podmioty zobowiązane w celu zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu oraz wymogów dotyczących przejrzystości w zakresie struktury własnościowej podmiotów prawnych, trustów i podobnych porozumień prawnych. Przepisy te w dotychczasowym kształcie są ujęte w Dyrektywie UE 2015/849. Rozporządzenie 2024/1624 jest aktem prawnym wiążącym wszystkie podmioty zobowiązane w UE bez konieczności transpozycji do prawa krajowego.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1640 z dnia 31 maja 2024 r. w sprawie mechanizmów, które państwa członkowskie powinny wprowadzić w celu zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniająca dyrektywę (UE) 2019/1937 oraz zmieniająca i uchylająca dyrektywę (UE) 2015/849

Nowa Dyrektywa AML uchyla Dyrektywę (UE) 2015/849, zmienioną Dyrektywą (UE) 2018/843. VI Dyrektywa AML ustanawia przepisy dotyczące, m.in.: identyfikacji ryzyk prania pieniędzy i finansowania terroryzmu na poziomie UE i państw członkowskich, utworzenia centralnych rejestrów beneficjentów rzeczywistych, rejestrów rachunków bankowych i elektronicznych systemów wyszukiwania danych oraz dostępu do informacji przechowywanych w tych rejestrach, a także punktów dostępu do informacji o nieruchomościach. Dyrektywa określa również obowiązki i zadania jednostek analityki finansowej (z ang. Financial Intelligence Unit) oraz organów zaangażowanych w nadzór nad podmiotami zobowiązanymi.

Wybrane zmiany w przepisach regulacyjnych

Nowy pakiet regulacji AML/CFT zawiera szereg zmian regulacyjnych w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Warto zwrócić uwagę na kilka obszarów, w których nowe prawo wprowadza modyfikacje:

Utworzenie AMLA jako centralnego organu nadzorczego
Rozszerzony zakres podmiotów zobowiązanych do przestrzegania regulacji AML/CFT
Ujednolicone (zharmonizowane) środki należytej staranności wobec klienta
Ujednolicone zasady ustalania beneficjenta rzeczywistego
Ogólnounijny limit dużych płatności gotówkowych za towary lub usługi
Weryfikacja informacji w centralnych rejestrach beneficjentów rzeczywistych
Uregulowany dostęp do centralnych rejestrów beneficjentów rzeczywistych

Utworzenie AMLA jako centralnego organu nadzorczego

Głównym zadaniem AMLA będzie bezpośredni nadzór nad 40 grupami i instytucjami finansowymi o wysokim profilu ryzyka, prowadzącymi działalność w co najmniej sześciu państwach członkowskich UE. Rozpoczęcie bezpośredniego nadzoru planowane jest na 1 stycznia 2028 r.

AMLA została wyposażona w szerokie uprawnienia dochodzeniowe oraz nadzorcze, polegające m.in. na kontroli na miejscu (tzw. on-site inspections), wezwaniu określonych osób prawnych lub fizycznych do udzielenia informacji niezbędnych do realizacji zadań powierzonych AMLA, żądaniu przedłożenia określonych dokumentów oraz przeprowadzaniu wywiadów/rozmów z określonymi osobami w celu zbierania informacji związanych z przedmiotem dochodzenia. AMLA będzie również nadzorować wdrażanie ukierunkowanych sankcji finansowych.

AMLA będzie opracowywała projekty regulacyjnych i wykonawczych standardów technicznych, wytycznych, opinii oraz podobnych środków dotyczących zarówno podmiotów zobowiązanych jak i również jednostek analityki finansowej.

AMLA będzie również monitorowała prace podmiotów sprawujących nadzór finansowy w Unii oraz przeprowadzała okresowe oceny tych podmiotów, a także ich narzędzi i zasobów, aby sprawdzić w jakim stopniu realizują one swoje zadania. Dodatkowo, we współpracy z podmiotami sprawującymi nadzór finansowy, AMLA ma za zadanie konwergencję praktyk nadzorczych i promowania wysokich standardów nadzoru w obszarze przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

Rozszerzony zakres podmiotów zobowiązanych do przestrzegania regulacji AML/CFT

Za podmioty zobowiązane podlegające przepisom AML/CFT będą uznane, m.in.: osoby prowadzące handel metalami szlachetnymi i kamieniami szlachetnymi oraz innymi towarami o wysokiej wartości, dostawcy usług finansowania społecznościowego (z ang. crowdfunding) i pośrednicy w zakresie finansowania społecznościowego oraz agenci piłkarscy i niektóre kluby piłkarskie.

Ujednolicone (zharmonizowane) środki należytej staranności wobec klienta

Podmioty zobowiązane będą miały obowiązek stosowania ujednoliconych na poziomie UE zasad identyfikacji klienta, beneficjenta rzeczywistego oraz weryfikacji ich tożsamości, uzyskiwania informacji na temat celu i charakteru stosunków gospodarczych, monitorowania stosunków gospodarczych oraz transakcji klientów, weryfikacji, czy klient lub beneficjent rzeczywisty podlegają sankcjom finansowym. Rozporządzenie 2024/1624 reguluje również zasady stosowania uproszczonych oraz wzmocnionych środków należytej staranności.

Podmioty zobowiązane mają obowiązek stosowania przepisów Rozporządzenia 2024/1624 od 10 lipca 2027 (agenci piłkarscy i niektóre kluby piłkarskie od 10 lipca 2029).

Ujednolicone zasady ustalania beneficjenta rzeczywistego

Definicja beneficjenta rzeczywistego na poziomie UE została zharmonizowana. Próg uznania osoby za beneficjenta rzeczywistego został pozostawiony na poziomie ‘co najmniej 25%’ udziałów lub akcji, lub praw głosu, lub innych udziałów własnościowych (warto dodać, że Komisja Europejska może ustalić niższy 15% próg dla podmiotów korporacyjnych narażonych na podwyższone ryzyko prania pieniędzy i finansowania terroryzmu). Rozporządzenie 2024/1624 dostarcza również wyjaśnień dotyczących metodologii stosowanej do ustanowienia beneficjenta rzeczywistego w strukturze wielopoziomowej, a szczególnie w przypadku współistnienia udziałów własnościowych i kontroli.

Ogólnounijny limit dużych płatności gotówkowych za towary lub usługi

Osoby prowadzące handel towarami lub świadczące usługi na terenie UE mogą przyjmować lub dokonywać płatności gotówką wyłącznie do kwoty 10,000 EUR (lub równowartości w walucie krajowej). Państwa członkowskie mogą przyjąć niższe limity i powiadomić o tym fakcie Komisję Europejską. W Polsce i innych krajach europejskich obowiązują już niższe limity.

Weryfikacja informacji w centralnych rejestrach beneficjentów rzeczywistych

VI Dyrektywa AML zawiera zapisy mające na celu zapewnienie, że informacje na temat beneficjentów rzeczywistych przechowywane w centralnych rejestrach są adekwatne, dokładne i aktualne. W związku z tym państwa członkowskie UE powinny zapewnić podmiotom odpowiedzialnym za centralne rejestry uprawnienia i zasoby niezbędne do weryfikacji beneficjentów rzeczywistych i prawdziwości przekazanych im informacji. Obejmuje to m. in. możliwość zwrócenia się o potrzebne dane lub możliwość przeprowadzania inspekcji na miejscu w siedzibie statutowej podmiotów prawnych.

Uregulowany dostęp do centralnych rejestrów beneficjentów rzeczywistych

VI Dyrektywa AML reguluje zasady dostępu do informacji o beneficjentach rzeczywistych przechowywanych w centralnych rejestrach dla różnych podmiotów, w tym organów podatkowych, AMLA do celów analiz podejrzanych transakcji, Prokuratury Europejskiej, Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych oraz podmiotów zobowiązanych przy stosowaniu środków należytej staranności wobec klienta. Ponadto, każda osoba fizyczna lub prawna, która wykaże uzasadniony interes w odniesieniu do celu zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, np. dziennikarze śledczy powinna mieć dostęp do określonych informacji o beneficjentach rzeczywistych.

Wpływ zmian na podmioty zobowiązane

Podmioty zobowiązane będą musiały dostosować się do bardziej ujednoliconych reguł AML/CFT które obejmą również standardy techniczne i wytyczne przygotowane przez AMLA. Na przykład, do dnia 26 lipca 2026 roku, AMLA ma za zadanie opracować regulacyjne standardy techniczne (tzw. RTS) dotyczące informacji niezbędnych do przeprowadzenia procesu należytej staranności wobec klienta.

Patrząc na przykład szkiców regulacyjnych oraz implementacyjnych standardów technicznych wydanych przez Europejski Urząd Nadzoru Bankowego w związku z Rozporządzeniem w sprawie rynków kryptoaktywów (z ang. Markets in Crypto-Assets Regulation, “MiCA”) można się spodziewać publikacji kolejnych szczegółowych wytycznych dla podmiotów zobowiązanych. W związku z tym wymagane będą zmiany w wewnętrznych politykach, procedurach i kontrolach, aby zapewnić zgodność z nowymi przepisami. Podmioty zobowiązane będą musiały zapewnić spójność polityk i procedur na poziomie grupy. Zmiany obejmą również wewnętrzne systemy oraz narzędzia wykorzystywane do monitorowania i zarządzania ryzykiem prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu.

Wprowadzenie bezpośredniego nadzoru przez AMLA nad instytucjami finansowymi może oznaczać, że te instytucje (również na poziomie grupy) będą musiały dostosować się do potencjalnie nowych, bardziej rygorystycznych wymogów nadzoru, raportowania danych i informacji oraz potencjalnie częstszych audytów i inspekcji.

Warto zwrócić uwagę, że lokalni regulatorzy będą działać pod większym nadzorem AMLA, więc podmioty zobowiązane, które nie zostaną objęte bezpośrednim nadzorem AMLA, również mogą spodziewać się zwiększonej aktywności ze strony lokalnych regulatorów w ramach konwergencji praktyk nadzorczych.

Z uwagi na nacisk AMLA na gromadzenie, zestawianie i analizowanie danych oraz informacji związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, podmioty zobowiązane będą musiały zainwestować w systemy zarządzania danymi, aby zapewnić dokładne i terminowe reagowanie na żądania lokalnych regulatorów oraz AMLA.

Podmioty zobowiązane będą miały za zadanie zapewnienie znajomości wymogów AML/CFT oraz wewnętrznych strategii, procedur i środków kontroli obowiązujących w podmiocie przez pracowników (a także przedstawicieli i dystrybutorów podmiotów) odgrywających rolę we wdrażaniu środków przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. W tym celu podmioty zobowiązane powinny wprowadzić odpowiednie środki, w tym programy szkoleniowe.

Dodatkowo każdy pracownik podmiotu zobowiązanego bezpośrednio uczestniczący w procesach zapewnienia przestrzegania przepisów AML/CFT będzie podlegać ocenie, która obejmie indywidualne umiejętności, wiedzę specjalistyczna, dobrą opinię, uczciwość i etykę. Ocena ta będzie przeprowadzana przed rozpoczęciem działalności przez pracownika i będzie miała charakter cykliczny.

Podsumowanie

Opublikowany pakiet regulacji AML/CFT wprowadza wiele istotnych zmian, które będą wymagały przygotowania ze strony podmiotów zobowiązanych. Kluczowe jest zrozumienie tych zmian oraz ich wpływu na dany podmiot poprzez przeprowadzenie tzw. analizy luk. Prawidłowe wdrożenie przepisów wymaga odpowiedniej aktualizacji wewnętrznych procedur i polityk, przeprowadzenia szkoleń dla pracowników oraz dostosowania systemów informatycznych.

Nowy pakiet regulacji AML/CFT jest tylko początkiem zapowiedzianych zmian. Na przestrzeni kolejnych lat AMLA będzie opracowywała dodatkowe projekty regulacyjnych i wykonawczych standardów technicznych do przedstawienia Komisji Europejskiej do przyjęcia, wytycznych, zaleceń i opinii, więc można spodziewać się wprowadzenia nowych przepisów, zasad, praktyk i obowiązków dla podmiotów zobowiązanych. Instytucje te będą musiały na bieżąco monitorować nowe regulacje i elastycznie dostosowywać swoje procedury oraz systemy do dynamicznie zmieniających się wymagań prawnych.