Maleje szara strefa w Polsce, ale dalsze zmiany w prawie konieczne

Podejmowane w ostatnich latach działania rządu, mające na celu zmniejszenie szarej strefy na wartym ponad 100 mld zł rynku paliw, odniosły pożądane skutki - twierdzą autorzy raportu „Walka z szarą strefą. Wpływ regulacji na branżę paliw płynnych”, przygotowanego przez Global Compact Network Poland, Polską Organizację Przemysłu i Handlu Naftowego przy współpracy z PwC, partnerem merytorycznym 3. edycji Programu „Przeciwdziałanie Szarej Strefie 2014-2020”. W wyniku intensywnych zmian legislacyjnych, które rozpoczęły się w 2016 roku, rozmiar szarej strefy na rynku paliw płynnych zmniejszył się do rozmiaru znanego z krajów Europy Zachodniej.

Zmiany te są efektem trzech wprowadzonych pakietów: energetycznego, paliwowego oraz transportowego. Eksperci branżowi, przedstawiciele firm paliwowych oraz urzędy centralne przyznają, że najważniejszym skutkiem wprowadzenia pakietów (szczególnie pakietu paliwowego) jest ukrócenie oszustw na podatku VAT.
Aby szara strefa nie uległa ponownemu wzrostowi należy dokonać dalszych zmian. Modyfikacje te powinny obejmować zarówno dalsze działania legislacyjne jak i działania czysto techniczne – na poziomie administracyjnym.

Branża paliwowa była szczególnie dotknięta przez szarą strefę. Celem naszego wspólnego raportu z POPiHN oraz PwC jest podsumowanie wyników walki organów państwowych z szarą strefą w branży paliw płynnych, próba oceny kondycji branży po wprowadzeniu wszystkich reform oraz analiza, co uległo zmianie oraz jakie działania regulacyjne oraz operacyjne przyniosły najlepsze rezultaty. To w niej dokonywano spektakularnych, wielomiliardowych wyłudzeń podatkowych, które każdego roku uszczuplały Skarb Państwa. Skala oszustw oraz problematyka walki z szarą strefą spowodowały, iż polski rząd musiał aktywnie przeciwdziałać wyłudzeniom w branży paliw.

Kamil Wyszkowski, dyrektor generalny Global Compact Network Poland

W ciągu zaledwie dwóch lat udało się rządowi ograniczyć skalę wyłudzeń VAT na paliwie poprzez wdrożenie pakietu paliwowego, zmniejszyć liczbę fikcyjnych firm otrzymujących koncesje na import paliw w celu ich późniejszego wykorzystania niezgodnie z celem za pomocą pakietu energetycznego czy też stworzyć system śledzenia transportów paliwa i innych towarów wrażliwych utworzony na mocy pakietu transportowego.

Przyjęte w ostatnich dwóch latach rozwiązania prawne, a także intensyfikacja działań kontrolnych, przyniosły oczekiwane przez branżę efekty. Należy jednak pamiętać o tym, że obrót paliwami jest na tyle atrakcyjny dla przestępców, że na pewno będą starali się znaleźć nowe metody działania. Dlatego też widzimy potrzebę uszczelnienia rynku poprzez nowelizację Prawa energetycznego i sprecyzowanie niektórych definicji, digitalizację baz danych, gromadzonych przez poszczególne urzędy, stworzenie elektronicznej bazy danych o rynku, wreszcie podjęcie prac nad Prawem naftowym. Liczymy też na to, że wymiar sprawiedliwości będzie w stanie doprowadzić do rzeczywistego ukarania osób, dopuszczających się oszustw w obrocie paliwami.

Leszek Wieciech, prezes i dyrektor generalny Polskiej Organizacji Przemysłu i Handlu Naftowego

Do dalszych działań legislacyjnych rekomendowanych przez autorów raportu oraz ekspertów branżowych należy dalsze uszczelnianie pakietów: energetycznego, paliwowego oraz transportowego, jak również bardziej kompleksowe podejście do regulacji rynku, na przykład w postaci Prawa Naftowego.

Szara strefa w Polsce zmniejszyła się do rozmiarów obserwowanych w innych krajach Europy, a wpływy podatkowe w opisywanym obszarze wzrosły w roku 2017 o ponad 15% w porównaniu do roku poprzedniego. Taki roczny wzrost wpływów podatkowych na rynku paliw pokazuje skalę dotychczasowej szarej strefy w tych gałęziach gospodarki. Straty dla budżetu państwa wjazdu tylko jednej nielegalnej cysterny do Polski to ok. 50 tys. zł. Składają się na to straty z VAT, niższej akcyzy i braku opłaty paliwowej. Dbanie o to, aby szara strefa nie wróciła, to polska racja stanu.

Tomasz Kassel, partner w PwC