W roku 2024 Kraków należy do polskich metropolii o najwyższym i stosunkowo równomiernym poziomie rozwoju 7 kapitałów. W ciągu dekady 2004-14 Kraków odnotowywał umiarkowane tempo ich średniego wzrostu - 2,6% wobec przeciętnej 3,1%. W kolejnej dekadzie 2014-24 było to z kolei jedno z najwyższych temp wzrostu spośród wszystkich badanych metropolii - 4,0% wobec przeciętnej 3,7%. Dzięki takiemu przyspieszeniu rozwoju kapitałów, Kraków znacząco zmniejszył dystans dzielący go od Warszawy i osiągnął lepsze zrównoważenie kapitałów rozwojowych - wynika z 5. edycji “Raportu o stanie polskich metropolii” autorstwa PwC Polska.
Minione 20 lat to okres członkostwa Polski w Unii Europejskiej, a także największego sukcesu gospodarczego w historii naszego kraju. Dzięki należącej do najwyższych w Europie dynamice rozwoju gospodarczego, przeciętny PKB na głowę mieszkańca Polski podniósł się z 51% średniej UE-27 w roku 2003 do 77% średniej UE-27 w roku 2023. Przeciętne tempo wzrostu PKB na głowę mieszkańca 12 polskich metropolii było wyższe niż w skali całego kraju. O ile w roku 2003 tylko PKB na głowę mieszkańca Warszawy i Katowic przekraczał średnią w metropoliach Unii Europejskiej, to w roku 2023 sytuacja taka występowała już w 6 polskich metropoliach, a PKB na głowę mieszkańca przeciętnej polskiej metropolii zwiększył się z 65% do 102% średniej dla metropolii UE-27.
W ciągu dwóch dekad od wstąpienia Polski do UE Kraków zrealizował ponad 420 projektów inwestycyjnych i nieinwestycyjnych o łącznej wartości prawie 10 mld zł, z czego ponad 5 mld zł pochodziło z funduszy unijnych. Przemiana, jaką Kraków przeszedł w tym czasie, była możliwa m.in. dzięki wdrażaniu polityki spójności. Właściwie nie ma takiej dziedziny, w której nie dokonałaby się wyraźna jakościowa zmiana.
"Środki unijne znacząco wsparły działania w zakresie ochrony środowiska, budowy dróg i rozwoju transportu, rewitalizacji, wspierania przedsiębiorczości, wzmacniania tkanki społecznej i zaangażowania obywatelskiego, ochrony zdrowia, edukacji, kultury, turystyki czy sportu. Dzisiaj wszyscy jesteśmy beneficjentami zmian, które zaszły w tych obszarach. Ale jednocześnie wiemy, że nie możemy na tym poprzestać, ponieważ po pierwsze nadchodzą nowe wyzwania, a po drugie te, które już znamy, domagają się od nas jeszcze skuteczniejszej odpowiedzi. Dlatego inwestujemy m.in. w zieloną transformację, w tym adaptację miasta do zmian klimatu, w budowę zintegrowanego, nowoczesnego systemu transportowego, z metrem jako jego częścią, w wypracowanie nowych funkcji dla obszarów, którym w dotychczasowej dyskusji o rozwoju miasta nie poświęcano zbyt wiele uwagi, a które na to zasługują, ponieważ mogą stać się siłą napędową dla nowej gospodarki, w tym nowoczesnego przemysłu. Wzmacnianie atrakcyjności inwestycyjnej miasta, dywersyfikacja potencjału gospodarczego, zrównoważenie finansów, sprawne pozyskiwanie środków zewnętrznych zapewni miastu stabilny rozwój i możliwość realizowania ambitnych, innowacyjnych projektów”
Łączny zasób kapitałów rozwojowych Krakowa, mierzony powierzchnią przedstawionych na wykresie siedmiokątów, zwiększył się ze 100 w roku 2004, do 166 w roku 2014, a następnie do 371 w roku 2024 (łącznie wzrósł więc 3,7 razy). Z punktu widzenia równomierności rozwoju kapitałów, w roku 2004 zbyt słabo rozwinięte w stosunku do pozostałych były kapitały: Atrakcyjności Inwestycyjnej, Techniczny i Infrastrukturalny, a także Źródeł Finansowania. Do roku 2014 nastąpiła wyraźna poprawa w zakresie większości kapitałów, z wyjątkiem Instytucjonalno-Demokratycznego, a szczególnie silnie wzrósł kapitał Kultury i Wizerunku. W ciągu dekady 2014-24 nastąpił znaczący postęp we wszystkich dziedzinach.
W ciągu dekady 2004-14 kapitały rozwojowe Krakowa zwiększały się przeciętnie w tempie 2,6% średniorocznie, natomiast w dekadzie 2014-24 tempo to zwiększyło się do 4,0% średniorocznie. W ciągu dekady 2004-14 w Krakowie najsilniej wzrastał kapitał Techniczny i Infrastrukturalny, a nieco wolniej Kultury i Wizerunku oraz Źródeł Finansowania. W ciągu dekady 2014-24 nastąpiła pożądana zmiana: najszybciej rozwijały się kapitały Atrakcyjności Inwestycyjnej oraz Instytucjonalno-Demokratyczny, a także stanowiący o sile miasta kapitał Ludzki i Społeczny, nieco wolniej pozostałe. Odnotowany w obu dekadach, systematyczny postęp w zakresie kapitału Jakości Życia zredukował dystans wobec innych miast. Nieco wolniejszy był za to postęp w zakresie rozwoju kapitału Źródeł Finansowania, co może mieć przełożenie na przyszły rozwój.
W Krakowie, niedługo po objęciu urzędu prezydenta przez Aleksandra Miszalskiego, w ramach poszerzania spektrum narzędzi partycypacyjnych, angażujących mieszkańców w dialog oraz współdecydowanie o kierunkach rozwoju miasta i zmian, od których zależy komfort życia w najbliższym otoczeniu, wprowadzono całkiem nową inicjatywę pn. Ławka Dialogu. Są to otwarte spotkania mieszkańców z prezydentem, władzami miasta i urzędnikami, organizowane w poszczególnych dzielnicach, na które każdy może przyjść, by zabrać głos, zadać pytanie lub przedstawić problem, z którym boryka się na co dzień. Zgłaszane podczas tych spotkań postulaty są następnie analizowane przez miejskie wydziały i jednostki, a relacje z dyskusji oraz odpowiedzi na pytania i problemy publikowane są na bieżąco na miejskiej stronie internetowej. Projekt doczekał się już kilkunastu odsłon oraz jednej ogólnomiejskiej – przeprowadzonej w formie on-line – i został bardzo dobrze przyjęty. To pomysł na wzmocnienie komunikacji na linii miasto – mieszkańcy, tworzenie miasta bardziej obywatelskiego, słuchającego mieszkańców, którzy najlepiej rozumieją specyfikę swojego sąsiedztwa i znają jego bolączki.
“Kraków to jedno z tych miast, które dobrze wykorzystały ostatnią dekadę. Kluczowa była nie tylko skala wzrostu, ale też jego struktura. Poprawa objęła zarówno twarde aspekty, jak infrastruktura czy dostępność usług, jak i bardziej miękkie - jakość instytucji, aktywność obywatelska, kapitał społeczny. Warto zwrócić uwagę, że to nie jest odosobniony przypadek. W wielu polskich metropoliach widać dojrzalsze podejście do zarządzania rozwojem: miasta uczą się projektować zmiany w oparciu o dane, szukają współpracy z mieszkańcami, wdrażają innowacje miejskie. W efekcie polskie miasta dziś nie tylko dynamiczne się rozwijają, ale są też coraz bardziej świadome swojej roli”
Populacja większości polskich obszarów metropolitalnych w latach 2004-2022 wzrosła, poza łódzkim i górnośląsko-zagłębiowskim, choć zazwyczaj wzrost ludności w samych metropoliach był wolniejszy niż na pozostałej części obszaru metropolitalnego. Jednocześnie znacząco zwiększył się odsetek imigrantów osiedlających się, czasowo lub na stałe, na terenie polskich obszarów metropolitalnych. W roku 2021, a więc przed napływem fali uchodźców z Ukrainy, szacunkowy udział imigrantów w ludności 12 metropolii wynikający z danych Narodowego Spisu Powszechnego 2021 sięgał od 6 do 18%. Wzrost odsetka imigrantów wspierał rozwój demograficzny polskich metropolii.
Jednym z kluczowych czynników rozwoju gospodarczego i społecznego polskich metropolii był rozwój kapitału ludzkiego. Miarą tego rozwoju jest wzrost poziomu wykształcenia ludności. Według danych Narodowych Spisów Powszechnych z lat 2002 i 2021, przeciętny odsetek osób z wyższym wykształceniem w polskich metropoliach wzrósł w latach 2002-21 z 19% do 38%, a więc dwukrotnie.
Stan środowiska naturalnego, w tym zwłaszcza silne zanieczyszczenie powietrza, jest stałym przedmiotem troski w większości polskich metropolii. Poprawie sytuacji sprzyjały podejmowane działania na rzecz ochrony środowiska, w tym zwłaszcza ograniczenia emisji niskiej związanej z ogrzewaniem domów, szkodził jej natomiast rosnący ruch samochodowy. W badanym okresie nastąpiła wyraźna poprawa sytuacji, co pokazuje znaczne (średnio o 40%) zmniejszenie średniorocznego stężenia pyłu zawieszonego PM2,5 pomiędzy rokiem 2010 a 2023. Sytuacja metropolii jest zróżnicowana, a najlepszą jakość powietrza odnotowują miasta północnej części kraju.
“Ostatnie dwie dekady to okres bezprecedensowego rozwoju polskich metropolii. Zjawisko, które zaczęło się wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej, miało nie tylko charakter inwestycyjny, ale przede wszystkim strukturalny. Wzrost kapitału ludzkiego, poprawa jakości instytucji, rosnąca atrakcyjność inwestycyjna, to wszystko pozwoliło naszym metropoliom w relatywnie krótkim czasie zbliżyć się do standardów europejskich. W roku 2003 tylko dwa miasta przekraczały unijną średnią pod względem PKB na mieszkańca, dziś jest ich sześć, a przeciętna dla polskich metropolii przewyższa średnią unijną. To silny sygnał, że proces doganiania Europy Zachodniej dokonuje się na naszych oczach”
Pozostałe polskie metropolie także realizują wiele działań wartych naśladowania:
Trójmiasto wprowadziło nowoczesny system rowerów miejskich Mevo z dużym udziałem rowerów elektrycznych, działający w 16 gminach Trójmiasta
Szczecin uruchomił platformę online do zgłaszania i głosowania na projekty w ramach Budżetu Obywatelskiego
Bydgoszcz rozwija platformę BO, łącząc ją z edukacją mieszkańców. Miasto tłumaczy zasady, promuje dobre projekty i uczy, jak skutecznie działać lokalnie
Poznań CityLab to przestrzeń testowania innowacyjnych technologii w mieście, tworzona we współpracy z uczelniami i biznesem
Białostocki Park Naukowo-Technologiczny wspiera rozwój miasta jako nowoczesnego ośrodka wspierającego przedsiębiorczość, tworząc przestrzeń współpracy między nauką a biznesem
Warszawa jako pierwsze miasto w Polsce zorganizowała panel obywatelski nt. polityki klimatycznej, oddając głos losowo wybranym mieszkańcom. Rekomendacje panelu zostały przyjęte do realizacji jako metoda na współdecydowanie
Łódzkie EC1 to przykład rewitalizacji, która trwa i dojrzewa razem z miastem. Dawna elektrociepłownia przekształcana jest stopniowo w nowoczesne centrum nauki, sztuki i kultury – bez niszczenia przemysłowego dziedzictwa
Centrum Informacji Miejskich na Politechnice Wrocławskiej integruje różne dziedziny nauki, wspierając rozwój nowoczesnych rozwiązań dla miast przyszłości min. zrównoważonym planowaniu przestrzennym, inteligentnych budynkach oraz zeroemisyjnym transporcie
Lublin stworzył Urban Lab jako przestrzeń, w której młodzi mieszkańcy współtworzą miasto. Projekt wzmacnia kapitał społeczny, promuje partycypację i wspiera innowacje społeczne
Rzeszów wdrożył projekt oparty na otwartych danych i IoT, które pozwalają na efektywne zarządzanie przestrzenią miejską za pomocą technologii, takich jak monitoring jakości powietrza, zarządzanie ruchem czy systemy parkowania
Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia uruchomiła platformę Open Data, udostępniając publiczne dane z gmin metropolii. Projekt umożliwia tworzenie aplikacji ułatwiających życie mieszkańcom, takich jak narzędzia do planowania podróży czy monitorowania jakości powietrza
Katowicki projekt rewitalizacji dawnej Kopalni „Wieczorek” na Nikiszowcu ma na celu stworzenie przestrzeni dla branży gamingowej i technologicznej. Inwestycja obejmuje laboratoria, studia e-sportowe oraz telewizyjne, wspierając rozwój innowacji i przyciągając inwestorów krajowych i Zagranicznych.
O badaniu
Lista objętych badaniem metropolii rozszerzyła się z 7 w roku 2006, poprzez 11 w roku 2010, do 12 w kolejnych latach. W celu porównania wzrostu kapitałów w czasie doszacowaliśmy, na podstawie uproszczonej metodologii, wartości kapitałów dla lat 2006 i 2010 dla metropolii nieobjętych wówczas badaniem. Pomiar potencjału rozwojowego polskich metropolii bazuje na autorskiej metodzie 7 kapitałów. Zakłada ona, że dla harmonijnego rozwoju niezbędne jest jednoczesne posiadanie wielu różnorodnych zasobów. Analiza PwC prowadzona jest nieprzerwanie w cyklach 4 lub 5-letnich od 2006 r., a zachowanie ugruntowanej i spójnej metodologii zapewnia porównywalność poszczególnych edycji, pomimo że dobór szczegółowych wskaźników na przestrzeni lat ulega pewnym zmianom. Różnice te wynikają głównie ze zmian zachodzących w społeczeństwie i gospodarce.
7 kapitałów:
Kapitał Instytucjonalno-Demokratyczny (KID) obrazuje sprawność funkcjonowania instytucji miejskich oraz aktywność społeczeństwa obywatelskiego
Kapitał Techniczny i Infrastrukturalny (KTI) pokazuje infrastrukturę miasta: mieszkania, transport, dostępność nowoczesnych usług i mediów
Kapitał Kultury i Wizerunku (KKW) pokazuje, czy miasto jest postrzegane jako miejsce interesujące i atrakcyjne kulturowo
Kapitał Jakości życia (KJZ) odnosi się do warunków życia, jakie oferuje miasto: stan środowiska, opiekę zdrowotną, edukację, stan bezpieczeństwa, ruch uliczny
Kapitał źródeł Finansowania (KZF) wskazuje, w jakim stopniu miasto jest w stanie znaleźć środki pieniężne niezbędne do sfinansowania rozwoju
Kapitał Atrakcyjności Inwestycyjnej (KAI) pokazuje, jak silnym magnesem jest miasto dla przyciągania krajowych i zagranicznych inwestorów
Kapitał Ludzki i Społeczny (KLS) określa jakość zasobów ludzkich: wiedzę i kwalifikacje, strukturę demograficzną, aktywność społeczną, prorynkowe nastawienie zachęcające do aktywności gospodarczej, otwartość.
Skontaktuj się z nami
