Alert prawny: Interwencje rządu na rynku energii

Zniesienie obowiązku sprzedaży energii na giełdzie

Zgodnie z opublikowanym komunikatem Rady Ministrów, w dniu 27 września 2022 r. w trybie obiegowym został przyjęty projekt zmiany ustawy Prawo energetyczne oraz ustawy o odnawialnych źródłach energii. Wśród kluczowych rozwiązań tego projektu (jeszcze niedostępnego w Rządowym Centrum Legislacji) mają się znaleźć:

• Zniesienie tzw. obliga giełdowego, który stanowi o obowiązku handlu energią elektryczną przez giełdę energii. Obowiązek ten dotyczy obecnie przede wszystkim wytwórców energii elektrycznej z węgla i gazu.

• Zaostrzenie kar za stosowanie przez przedsiębiorstwa energetyczne praktyk niedozwolonych polegających m.in. na manipulacji rynkowej.

Pomysł nie jest zupełnie nowy, bowiem pierwsze pogłoski o planach jego przedstawienia pojawiały się już w czerwcu i zostały poddane krytyce przez URE oraz TGE, które jednogłośnie wskazywały, że likwidacja obliga giełdowego spowoduje podwyżki cen energii, zamiast ich obniżenia. Rząd po krytyce wycofał się z projektu, teraz jednak pomysł powrócił. Zgodnie z komunikatem, rezygnacja ze sprzedaży energii na giełdzie umożliwi ograniczenie kosztów transakcyjnych i kosztów zabezpieczeń oraz depozytów wymaganych przy sprzedaży na giełdzie, a także służyć to będzie “zapewnieniu uczestnikom rynku maksymalnej możliwej swobody w realizacji indywidualnych strategii biznesowych”. Prezes URE nie zmienił jednak swojej negatywnej oceny tego rozwiązania.

Można przewidywać, że w praktyce takie działanie spowoduje intensywny rozwój bezpośrednich umów sprzedaży energii do odbiorców końcowych oraz obrotu nią poza rynkiem regulowanym, także z “dużych” źródeł wytwórczych wytwarzających energię z konwencjonalnych źródeł energii, takich jak gaz i węgiel. Dotychczas wyłączone z obliga giełdowego, były m.in. źródła OZE i to na nich skupiał się rynek w zakresie zawierania bezpośrednich umów sprzedaży energii (PPA).

Cena maksymalna energii elektrycznej na rynku bilansującym

W dniu 27 września 2022 r. opublikowano rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego, które wprowadza interwencję ustawodawcy na rynku bilansującym energii elektrycznej.

Kluczową zmianą jest wprowadzona “maksymalna cena ofertowa” (MaxCO), która ma obowiązywać wytwórców w czasie składania ofert na realizację dostaw energii elektrycznej bilansujących rynek. Wprowadzony przepis sprowadza się do tego, że jednostka wytwórcza będzie mogła złożyć ofertę na dostarczanie energii w ramach bilansowania wyłącznie do wysokości poniesionych kosztów wyprodukowania energii, obliczany w sposób wskazany w rozporządzeniu, według średnich cen surowców. Oferty składane powyżej MaxCO, będą korygowane do tej maksymalnej wysokości.

Tym samym ustawodawca reguluje część rynku energii ustalając ceny maksymalne. Warto natomiast przypomnieć, że rynek bilansujący służy jedynie uzupełnianiu rynku podstawowego zakupu energii i nie służy do obracania energią elektryczną (tak jak Towarowa Giełda Energii). Rynek bilansujący służy kupowaniu i odsprzedawaniu energii będącej różnicą pomiędzy energią wcześniej kupioną, a faktycznie pobraną przez poszczególnych odbiorców. Nie jest to zatem interwencja dotycząca całości rynku, ale może istotnie wpływać na dalszy kształt funkcjonowania całego systemu elektroenergetycznego, w szczególności mając na uwadze planowane zniesienie obowiązku sprzedaży energii na giełdzie (TGE).

Zamrożenie cen energii dla gospodarstw domowych

Rada Ministrów przyjęła także w dniu 27 września 2022 r. projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej. 

Ceny energii dla odbiorców uprawnionych, czyli m.in. odbiorców w gospodarstwach domowych mają być równe cenom zawartym w taryfie obowiązującej na dzień 1 stycznia 2022 r. dla poszczególnych cen taryfowych. Ustawodawca wprowadza jednak ograniczenie maksymalnie do 2 MWh zużycia, z wyjątkami dla niektórych odbiorców, jak np. posiadających Kartę Dużej Rodziny. 

Warto dodać, że wprowadzono także zachętę do ograniczania zużycia energii elektrycznej przez odbiorców końcowych. Zgodnie z art. 14 ust. 1 projektu ustawy gdy poziom zużycia energii elektrycznej przez odbiorcę uprawnionego w okresie od dnia 1 października 2022 r. do dnia 31 grudnia 2023 r. w punkcie poboru energii wynosił nie więcej niż 90% zużycia w stosunku do poziomu zużycia energii elektrycznej przez tego odbiorcę w okresie od dnia 1 października 2021 r. do dnia 31 grudnia 2022 r., to w 2024 roku odbiorca otrzyma upust w równowartości 10% całości ceny energii pobranej w okresie od 1 października 2022 r. do 31 grudnia 2023 r. (a więc także opłat dystrybucyjnych).

Przedsiębiorstwa energetyczne mają otrzymać z tytułu stosowania zaniżonych cen taryfowych oraz powyższego upustu rekompensaty, które będzie wypłacał zarządca rozliczeń.

Szczególna pomoc dla przedsiębiorców w związku ze wzrostem cen gazu i energii

Kolejnym nowym rozwiązaniem, które jest obecnie procedowane w trybie pilnym przez Sejm jest projekt ustawy o zasadach realizacji programów wsparcia przedsiębiorców w związku z sytuacją na rynku energii w latach 2022-2024. Zgodnie z założeniami przedstawionymi w komunikacie prasowym, rząd planuje przeznaczyć na programy pomocowe 17,4 mld zł, z czego w jeszcze w tym roku ponad 5 mld zł. Zgodnie z zapowiedziami, środki mają zostać przeznaczone na pokrycie zwiększonych kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, związanych ze wzrostem cen energii elektrycznej oraz gazu ziemnego.

Obecnie projekt nie przewiduje jednak konkretnych programów pomocowych, a ustalenie zasad poszczególnych programów zostało wydelegowane do rozporządzenia Rady Ministrów. Faktycznie zatem skala udzielanej pomocy oraz zakres podmiotowy jej obowiązywania będzie wynikał z późniejszych rozporządzeń ustanawiających poszczególne programy pomocowe.