Koncepcja gospodarki cyrkularnej

Kwestia wykorzystania plastiku i jego wpływu na środowisko to jeden z kluczowych tematów dyskutowanych obecnie zarówno w kręgach politycznych jak i biznesowych, głównie ze względu na jego znaczący wpływ na zmiany klimatu. Sztuczne tworzywa są nieodzownym elementem globalnej gospodarki i znacznie przyczyniają się do wzrostu ekonomicznego , jednak sposób, w jaki są produkowane i zarządzane jest na dłuższą metę niezrównoważony, zwłaszcza w fazie gospodarowania odpadem plastikowym. Znaczny odsetek odpadów plastikowych w ujęciu globalnym przenikających do środowiska pochodzi z opakowań spożywczych i butelek po napojach¹. Jako jeden z najczęściej wykorzystujących plastik w swoich jednorazowych opakowaniach, sektor napojów odgrywa znaczącą rolę w zapobieganiu zanieczyszczeniom środowiska. Ślad węglowy związany z produkcją plastiku, jak i jego wpływ na środowisko i zdrowie ludzi, stają się przedmiotem rosnących obaw. Z uwagi na zmiany środowiskowe, społeczne i finansowe, liniowy model „weź, wykorzystaj, wyrzuć” nie może dalej funkcjonować tak jak dotychczas. Idealną alternatywą wydaje się być idea gospodarki obiegu zamkniętego, która skupia się na maksymalizacji wartości zasobów, zwiększeniu ich wydajności i wydłużaniu przydatności produktu.

Jak zanieczyszczenie plastikiem wpływa na ludzi i środowisko?

Światowa produkcja plastiku od 1960 roku zwiększyła się dwudziestokrotnie i sięgnęła 322 milionów ton w 2015 roku. Można się spodziewać, że w kolejnych 20 latach znów się podwoi. Ślad węglowy plastiku to kluczowe wyzwanie, ponieważ 90% produkcji opiera się na surowcach kopalnych. Wykorzystuje się przy tym 6% światowych zasobów ropy naftowej². Jeśli produkcja plastiku nadal będzie rosła, coraz trudniej będzie światowym gospodarkom osiągnąć założenia Porozumienia Paryskiego.

Związek między produkcją i wykorzystaniem plastiku, a zdrowiem ludzi nadal jest badany, a obecność mikroplastiku w jedzeniu i wodzie pitnej i ich wpływ na ludzki organizm również budzi rosnące obawy. Z 10.500 związków chemicznych, które można zidentyfikować w tworzywach sztucznych 25% jest szkodliwe dla ludzkiego zdrowia³. Ponadto, emisja zanieczyszczeń do atmosfery i zanieczyszczenie wody w coraz większym stopniu wiążą się z plastikiem wykorzystywanym w sektorze dóbr konsumenckich.

Środowisko legislacyjne i jego wpływ na branżę napojów

Zauważalny w ostatnim czasie wzrost deklaracji osiągnięcia neutralności klimatycznej zarówno na szczeblu globalnym jak i lokalnym ma swoje źródło w działaniach legislacyjnych. Mowa tu o Europejskim Zielonym Ładzie, który zakłada osiągnięcie neutralności klimatycznej przez kraje Unii Europejskiej (UE) najpóźniej do 2050 roku. Ma to bezpośrednie przełożenie na wszystkie sektory gospodarki nie wykluczając sektora napojów. Nowy Plan Działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym, jasno wskazuje, że bez przejścia z modelu liniowego na model gospodarki cyrkulacyjnej osiągnięcie neutralności klimatycznej nie będzie możliwe. Stanowi to też jednoznaczny sygnał dla sektorów intensywnie wykorzystujących tworzywa sztuczne, że firmy opierające swoje modele biznesowe na wykorzystaniu plastiku mogą być narażone na koszty związane z przeciwdziałaniem zmianom klimatycznym.

Ponadto, wchodząca w życie Dyrektywa dotycząca wykorzystywania jednorazowych wyrobów plastikowych (Single-Use Plastics Directive) wprowadza szereg mechanizmów, które pozwolą zapobiegać lub ograniczać negatywny wpływ niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko, w tym na środowisko wodne, oraz na zdrowie człowieka. Wspomniane mechanizmy mają całkowicie wyeliminować z obrotu wybrane jednorazowe produkty, narzucają obowiązek odpowiedniego oznakowania produktów oraz uzyskania określonego poziomu wykorzystania tworzyw sztucznych z recyklingu: do 25% do 2025 r. oraz 30% do 2030 r. Założeniem Dyrektywy jest również przełożenie ciężaru działań na producentów w ramach tak zwanej rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP). Ma to bezpośredni wpływ na firmy w sektorze napojów, ponieważ niektóre tworzywa sztuczne wykorzystywane w opakowaniach jednorazowych zostaną zakazane, inne składowe opakowań będzie trzeba zmienić, co jednak najistotniejsze to mechanizm ROP obciążą kosztem za utylizację plastiku producentów. Liczby wyraźnie wskazują, że istnieją znaczące finansowe implikacje w zakresie zarządzania cyklem życia produktów wykorzystujących tworzywa sztuczne. Jedynie 14% plastikowych opakowań jest zbierane w celu ponownego przetworzenia, a straty ekonomiczne związane z odpadami plastikowymi sięgają 72-108 miliardów EUR⁴

Jak firmy wprowadzają model gospodarki o obiegu zamkniętym?

Zarówno przedsiębiorcy, rządy państw ale i inwestorzy zgodnie podkreślają jak istotne jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050. Przekłada się to bezpośrednio na podejmowane zobowiązania i działania takie jak wsparcie dla inicjatywy New Plastics Economy Global Commitment, zainicjowanej przez Fundację Ellen MacArthur. Od 2018 roku do Global Commitment dołączyło ponad 500 sygnatariuszy, w tym największe firmy z branży FMCG i Retail, oraz rządy kilku krajów, które zobowiązały się do aktywnego wdrażania założeń gospodarki obiegu zamkniętego w obszarze gospodarowania tworzywami sztucznymi.

Obserwujemy również indywidualne działania firm, które stawiają sobie własne cele:

Coca-Cola uruchomiła globalną inicjatywę World Without Waste, której celem jest zebranie i przetworzenie 100% butelek i puszek do 2030 roku jednoczesne przyspieszenie tego procesu w wielu krajach europejskich do 2025 roku, stworzenie opakowań, które będą się składały przynajmniej w 50% z surowców wtórnych do 2030 roku i dążenie to tego, aby wszystkie opakowania mogły być poddawane recyklingowi do 2025 roku.
PepsiCo do 2030 roku planuje zwiększenie do 50% wykorzystania surowców wtórnych (rPET) w produktach oferowanych na terenie Unii Europejskiej, z pośrednim celem na poziomie 45% do 2025 roku – co stanowi więcej niż trzykrotność wtórnie przetworzonych plastików wykorzystywanych obecnie przez PepsiCo⁵.

Firmy, które chcą być w zgodzie ze światowymi trendami we wdrażaniu gospodarki obiegu zamkniętego powinny rozważyć trzy aspekty adresujące kwestie gospodarowania tworzywami sztucznymi:

Uwagi końcowe

Implementacja gospodarki o obiegu zamkniętym stanowi ogromne wyzwanie dla branży, ale wiąże się jednocześnie z wieloma szansami. Odejście od modelu take-make-waste wydaje się jedyną metodą na rozwiązanie problemów środowiskowych i społecznych wynikających z nadmiernego eksploatowania zasobów naturalnych do produkcji plastiku. Trend promujący działania skupiające się na wdrażaniu i wzmacnianiu gospodarki odpadami w obiegu zamkniętym jest jednak nie tylko korzystny dla planety i społeczeństwa, ale również nieodwracalny. Oznacza to również, że firmy, które promują wykorzystanie surowców wtórnych, a także przestawiają się na przeprojektowywanie i innowacje, są nie tylko na dobrej drodze do rozwiązania problemów klimatycznych, ale także nie ryzykują utraty przewagi konkurencyjnej na rzecz innowacyjnych konkurentów.

^Sources:

^{1. Fast facts about plastic pollution (nationalgeographic.com)

2. More Plastic Is On the Way: What It Means for Climate Change (columbia.edu)

3. Worrying insights into the chemicals in plastics -- ScienceDaily

4. https://www.oecd.org/environment/waste/policy-highlights-improving-plastics-management.pdf

5. https://ellenmacarthurfoundation.org/global-commitment/overview}