Nowe uprawnienia i obowiązki

Generalnego Inspektora Informacji Finansowej oraz Komisji Nadzoru Finansowego

Cecylia Królikowska-Sosna, Financial Crime Unit, PwC Polska

Znowelizowana ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu podpisana 8 kwietnia 2021 r. przez Prezydenta wdrażająca postanowienia dyrektywy AML 2018/843 (“5 AMLD”) przewiduje nadanie nowych uprawnień Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej (GIIF) czyli kluczowemu organowi w polskim systemie AML, który sprawuje kontrolę nad instytucjami podlegającymi reżimowi Ustawy oraz Komisji Nadzoru Finansowego (KNF), w przypadku podmiotów nadzorowanych przez ten organ.

Jedna z przewidywanych zmian ma na celu poprawę jakości rocznych sprawozdań GIIF. Ustawa nakłada bowiem na niego obowiązek zbierania dodatkowych informacji, które będą dotyczyć m.in. liczby zapytań od zagranicznych jednostek analityki finansowej a także środków finansowych i zasobów ludzkich będących w dyspozycji GIIF w związku z realizacją obowiązków z zakresu AML. Doprecyzowano także, że powyższe dane będą musiały być brane pod uwagę przy aktualizacji krajowej oceny ryzyka (zgodnie z przepisami taką ocenę GIIF przygotowywuje nie rzadziej niż co dwa lata) a samo sprawozdanie GIIF nie tylko publikowane na stronie Ministerstwa Finansów ale także przesyłane Komisji Europejskiej.

Kolejna warta uwagi zmiana przpisów wskazuje, że GIIF albo KNF wraz z udzieleniem zgody na utworzenie oddziału bądź przedstawicielstwa instytucji obowiązanej w państwie trzecim wysokiego ryzyka (lista takich państw określona jest w akcie delegowanym Komisji Europejskiej wydanym na podstawie art. 9 dyrektywy AML 2015/849 (4 AMLD) - link) będą opiniować rozwiązania zapewniające przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu w tych oddziałach. Jeśli odpowiedni organ oceni, że przedstawione przez instytucję obowiązaną rozwiązania nie spełniają wymaganych standardów AML / KYC to będzie on mógł odmówić zgody na utworzenie takiego oddziału. Obowiązek uzyskania takiej zgody będzie dotyczył tylko oddziałów tworzonych po wejściu w życie ustawy. W praktyce, biorąc pod uwagę ograniczoną obecność polskich instytucji obowiązanych w krajach wysokiego ryzyka realny wpływ tego przepisu na działalność biznesową może być uznany za dyskusyjny. Nie ulega jednak wątpliwości, że po wejściu w życie wskazanych zmian, każda działalność instytucji obowiązanych poza Polską może wymagać dodatkowej analizy w powyższym zakresie.

Zgodnie z nowymi przepisami GIIF albo KNF będzie mógł także zażądać przeglądu i zmiany lub wręcz zakończenia relacji korespondenckich (współpraca między krajowymi a międzynarodowymi instytucjami finansowymi dotycząca transferów pieniężnych) instytucji finansowych i kredytowych z bankami korespondencyjnymi w państwie trzecim kwalifikowanym jako państwo wysokiego ryzyka. Powyższe zmiany nie wykluczają działalności czy współpracy z takimi państwami jednak nakładają na instytucje obowiązane obowiązek podejmowania dodatkowych środków bezpieczeństwa w celu uniknięcia wykorzystania ich do działalności przestępczej. W związku z tym nowym uprawnieniem regulatora instytucje finansowe i kredytowe powinny rozważyć analizę obecnie stosowanych środków bezpieczeństwa finansowego w kontekście relacji korespondenckich.

W znowelizowanej Ustawie doprecyzowano także przepisy dotyczące przechowywania dokumentów i ewidencji transakcji po zakończeniu relacji z klientem. Aktualnie jest to możliwe w celu przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, przez okres dłuższy niż 5 lat (kolejne 5 lat). W nowych przepisach zakres czasowy się nie zmieni, natomiast GIIF będzie musiał dokonać oceny konieczności i proporcjonalności dalszego przechowywania dokumentacji klienckiej. Dopisano także, że “uzasadnione przypadki” dotyczą także spraw karnych.

Podsumowując, opisane wyżej przepisy, co prawda, dotyczą przede wszystkim GIIF i KNF, jednak pośrednio mają także wpływ na funkcjonowanie instytucji obowiązanych, dlatego przeprowadzając analizy pod kątem dostosowania się do nowej Ustawy instytucje obowiązane nie powinny ich pomijać. Zmiany dotyczące rozszerzenia zakresu gromadzonych przez GIIF statystyk oraz działań podejmowanych wobec instytucji podlegających reżimowi AML w zakresie relacji związanych z państwami trzecimi wysokiego ryzyka mają wejść w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy. Biorąc pod uwagę, że akt prawny aktualnie znajduje się w Sencie, nastąpi to pewnie w połowie roku.