Warszawa - sukces miasta napędza sukces metropolii

Dzień dobry, witam na falach podcastów PwC. Nazywam się Jakub Gołębiowski i zapraszam na odcinek poświęcony Warszawie, miastu i metropolii warszawskiej. PwC już od lat przygląda się rozwojowi polskich metropolii, regularnie badamy 12 miast i 12 metropolii. W miastach żyje 6.7 miliona osób, czyli 18% populacji naszego kraju, metropolie to już ponad 16 milionów mieszkańców, czyli 42% ludności naszego kraju. A dziś tak jak już wspominałem przyjrzymy się stolicy, jej głównym chyba atutem takim, który jest dostrzegany w naszych badaniach jest bardzo równomierny rozwój w ramach poszczególnych kapitałów, równomierny rozwój i miasta i metropolii. A naszymi gośćmi są dzisiaj – główny doradca ekonomiczny PwC Profesor Witold Orłowski, dzień dobry. 

Witold Orłowski: Dzień dobry.  

Jakub Gołębiowski: Oraz dyrektor w zespole doradztwa dla sektora publicznego - Dionizy Smoleń, dzień dobry. 

Dionizy Smoleń: Dzień dobry. 

W.O.: No tak, rzeczywiście o Warszawie, z punktu widzenia tego raportu można same prawie że przyjemne rzeczy mówić. To znaczy nie ma wątpliwości, że Warszawa ma najlepiej rozwinięte ze wszystkich miast w Polskich i w sposób najbardziej równomierny te tak zwane kapitały rozwojowe, które mierzymy w badaniu. Badanie bada miasto z różnych punktów widzenia, to nie jest jedna liczba, to jest rzeczywiście przyjrzenie się temu wszystkiemu na czym opiera się rozwój miasta i stwierdzenie po pierwsze czy dobrze są rozwinięte kapitały, a po drugie czy równomiernie. W porównaniu z innymi miastami polskimi Warszawa oczywiście jest bardzo do przodu, właściwie tylko w jednym punkcie kapitału wizerunku, kultury ma rywala, z którym walczy stale o pierwsze miejsce, to znaczy Kraków i raz jest Warszawa pierwsza, raz Kraków. 

J. G.: To już rywal historyczny. 

W.O.: To już rywal historyczny, wprawdzie krakowianie nie chcą przenoszenia stolicy do Krakowa, ale trzeba powiedzieć, że oczywiście Warszawa korzysta na tym pod wieloma względami, że jest stolicą, zwłaszcza pod względem gospodarczym. Oczywiście trzeba drobne zastrzeżenie zrobić, porównywanie Warszawy z innymi Polskimi metropoliami może dawać wynik no nieco przesadnie optymistyczny. Warszawa jest w końcu jedynym takim wielomilionowym miastem w Polsce, jedynym wielkim miastem w Polsce, to już oznacza, że nie da się do końca porównywać z miastami mniejszymi i tak naprawdę to po to, żeby Warszawa czuła, że naprawdę dobrze wypada to musiałaby również poczuć się, że lepiej wypada od porównywalnych miast europejskich, zwłaszcza Europy środkowej: Pragi, Budapesztu, może już Wiednia. No i tutaj oczywiście sytuacja jest, wszyscy o tym wiemy, gorsza, no bo i historia Warszawy i historia gospodarcza Polski powoduje, że z różnych powodów jest cały czas dużo bardzo pracy do zrobienia po to, żeby Warszawa stała się atrakcyjnym miejscem, zarówno, naprawdę na mapie europejskiej atrakcyjnym miejscem, zarówno z punktu widzenia biznesu, rozwoju gospodarczego, jak i rozwoju społecznego, centrum kulturowym, ale również atrakcyjnym miastem z punktu widzenia turystyki. 

Oczywiście wystarczy popatrzeć na centrum Warszawy, a my Warszawę badamy tak jak wszystkie miasta już konsekwentnie od ponad 12 lat w ramach tych raportów. Oczywiście gołym okiem widać, że poprawa w ciągu ostatniej dekady, kilkunastu lat jest gigantyczna. Miasto się naprawdę pod wieloma względami zmieniło i właściwie dzisiaj pewnie trudno komuś kto nie był w Warszawie od 15 lat trudno poznać, przynajmniej centrum tego miasta. 

I to też nie ścisłe centrum, bo w ścisłym centrum jak pójdzie to oczywiście znajdzie coś co jest symbolem, z jednej strony sukcesów Warszawy, a z drugiej strony problemów, które cały czas są. Mianowicie jak stanie sobie w samym środku miasta, no to z jednej strony zobaczy te wspaniałe wieżowce, te które w tej chwili powstają jak grzyby na deszczu, podobno Warszawa w tej chwili jest już 2 w Europie miastem pod względem ilości tak zwanych drapaczy chmur wybudowanych w centrum. I to jest ten symbol zmian i sukcesu, ale z drugiej strony jak się dobrze rozejrzeć, to zobaczy również Plac Defilad, który no powiedziałbym niewiele się zmienił w ciągu ostatnich 20 lat, a na pewno nie na lepsze. Co jest cały czas takim symbolem tego, że bagaż historii jest ogromny i że wiele rzeczy pozostaje nadal do rozwiązania. 

J.G.: To może taki przypis dla słuchaczy z poza Warszawy, Plac Defilad pozostaje niezagospodarowany, tam cały czas wokół Pałacu Kultury, który jest centralną budowla środka Warszawy, cały czas pozostają takie tereny, na których no do końca nie wiadomo tak naprawdę co się będzie działo. Powstaje z jednej strony Muzeum Sztuki Nowoczesnej, ale cały czas całe połacie oczekują na prawdziwe plany zagospodarowania. 

W.O.: Tak i cała Warszawa właściwie i tutaj znowuż taka łyżeczka czegoś gorzkiego do kubka miodu trzeba dodać, no cała Warszawa mogłaby być bardziej uporządkowana. Nie tylko Plac Defilad, który zresztą skupia w sobie, jak w soczewce problemy, to nie jest przypadek, że Plac Defilad, który ma no wartość wielu miliardów dolarów, same działki na tym placu, że on nie jest zagospodarowany. Tam jest cały czas problem prawnej niepewności co właściwie jest z tym, czy przejęcie przez państwo grunty jeszcze na podstawie dekretów Bieruta w latach 40-tych, czy możemy uznawać, że to jest rozwiązanie, na którym można bazować, czy też reprywatyzacja oznacza, że trzeba zwracać te działki. Krótko mówiąc cała Polska słyszała o problemie reprywatyzacji w Warszawie, trzeba sobie zdać sprawę, że w Warszawie ten problem jest znacznie poważniejszy niż w innych miastach, tylko rzeczywiście jest potężna przeszkoda, no ale przeszkody trzeba pokonywać. Z punktu widzenia, powiedziałem już Warszawy trzeba dodać, że jest kubek miodu, bo Warszawa się pięknie rozwija, ale jest też trochę … no plany zagospodarowania przestrzennego naprawdę są potrzebne, potrzebne jest lepsze kontrolowanie strategiczne rozwoju miasta, również do burzliwego rozwoju nowych osiedli, trochę kontroli do tego co robią deweloperzy, nie tylko z punktu widzenia czysto prawnego, bo to oczywiście nie jest problemem, natomiast z punktu widzenia rozwiązania problemów np. komunikacyjnych wiążących się z tym. Cały czas mosty warszawskie stoją, Warszawa ma najlepiej rozwiniętą infrastrukturę transportową w Polsce, to nie ma wątpliwości, jeśli chodzi o transport wewnątrz miasta, jest jedynym miastem z metrem i oczywiście o warszawskiej komunikacji miejskiej można powiedzieć bardzo, bardzo dużo dobrego. No ale z drugiej strony no właśnie mosty stoją w godzinach szczytu i to stoją w dość beznadziejny sposób, troszeczkę właśnie, skutkiem tego, że powstały nowe, wielkie dzielnice, nad którymi ni nadążył rozwój w krytycznych punktach, rozwój infrastruktury.  Problem Warszawy to jest również to, że właściwie bardzo wiele problemów daje się rozwiązywać tylko na podstawie decyzji powiedziałbym ogólnokrajowych. Warszawa jest centrum, które przyciąga również ludzi z całego kraju do bieżących wjazdów, wyjazdów co oznacza, że pewne problemy Warszawy daje się rozwiązać tylko, no na przykład obwodnica Warszawy, Warszawa jest w tej chwili właściwie jednym z już nielicznych dużych miast polskich, w których tak naprawdę dopiero kończy budować swoją obwodnicę, przy czym wiadomo, że ta obwodnica to jest za mało, że powinna powstać taka szersza obwodnica Warszawy. Tak samo na mapie kolejowej Polski, wcale Warszawa nie jest preferowana często przez decydentów. No więc tu krótko mówiąc wszystko oznacza, że problemy są cały czas ogromne. 

J.G.: Tutaj też wychodzi nam ta skala, prawda, bo warszawski węzeł drogowy i warszawski węzeł kolejowy, no to bez tego wsparcia centralnego miasto nie jest w ogóle w stanie udźwignąć tej skali inwestycji. 

W.O.: Tak, no bo to jest problem w skali całego kraju, a nie w skali Warszawy i tu jest jasne, że miasto może tylko lobbować, domagać się tego, aby ten problem był gdzieś tam na górze, jeśli chodzi o podejmowane decyzje, a nie spadł niżej, bo jest to problem oczywiście, jak powiedziałem dla całego kraju. No oczywiście, że pewne decyzje ogólnokrajowe wpływają potem na Warszawę. Decyzje o budowie centralnego portu komunikacyjnego, no oznaczać będzie też potężną dość zmianę dla Warszawy. Warszawa cały czas korzysta i będzie korzystać z tego, że ma największe lotnisko w Polsce, z najlepszymi połączeniami. 

No ale mówię, to są decyzje, które zapadają poza miastem. W sumie, jeśli patrzeć na Warszawę, to trzeba powiedzieć tak, największy sukces Warszawy bazujący na tych wszystkich kapitałach, o których długo by mówić, bo właściwie w każdej dziedzinie Warszawa jest albo pierwsza, albo no w przypadku kultury i wizerunku, jak powiedziałem walczy o pierwsze miejsce z Krakowem. 

J.G.: Na podium. 

W.O.: Na podium. To znaczy na tym pierwszym miejscu, tylko oba miasta się starają, przepychają się o to pierwsze miejsce na podium. Oczywiście, że Warszawa jest przykładem sukcesu gospodarczego, no tutaj nie ma wątpliwości atrakcyjność inwestycyjna jest największa w Polsce, to jest częściowo no trochę dar od losu, no bo właśnie jak się jest stolicą kraju, gdzie są podejmowane decyzje administracyjne to w kraju na tyle scentralizowanym jak Polska w naturalny sposób wielkie instytucje biznesowe dążą do tego, żeby mieć swoje siedziby w Warszawie i Warszawa oczywiście korzysta, rozwija się bardzo szybko, ma znakomite wyniki gospodarcze. Natomiast główna bolączka, no to jest to, też dość oczywista rzecz, że jak jest sukces gospodarczy, to bardzo często jednak mimo wszystko trudno jest nie mieć negatywnych konsekwencji dla jakości życia. Warszawa jest jednak, no według naszych wyliczeń, mimo że w samym centrum miasta, są miasta, gdzie się gorzej porusza, ale Warszawa jest w sumie najbardziej zatłoczonym miastem w Polsce, jeżeli chodzi o ruch miejski. Problemy są bardzo trudne do rozwiązania, bo nie chodzi o to, żeby budować kolejne autostrady przecinające środek miasta. Jest też problem przecież w końcu jakości powietrza, tu trzeba szukać rozwiązań określanych głównie mianem inteligentnych, rozwiązań typu smart. Być może w Warszawie w ten czy inny sposób nie będzie innego wyjścia, tylko ograniczyć ruch samochodów w samym centrum miasta. Natomiast to powinno być zrekompensowane dalszą poprawą jakości transportu publicznego, który jak powiedziałem w Warszawie działa bardzo dobrze, no ale cały czas powinien działać lepiej. 

Z jakością powietrza no to oczywiście jest cały czas walka i to nie tylko Warszawa ją toczy, ale Warszawa jest bardzo aktywna jeśli chodzi o wspieranie systemów poruszania się, innych niż samochodami i innych niż związanych z emisją spalin i tutaj trzeba powiedzieć, że miasto robi dużo, ale cały czas bardzo dużo pozostaje do zrobienia i jest oczywiście problem jak w całym mieście dostępności do publicznej opieki zdrowotnej, to jest o tyle problemem, że to nie jest decyzja miasta oczywiście, no ale wiadomo, że miasto tez musi być bardzo aktywne i może coś mimo wszystko na różne sposoby wpływać na to, aby sytuacja uległa poprawie. Także generalnie rzecz biorąc zalecamy oczywiście korzystanie z rozwiązań inteligentnych typu smart, zalecamy digitalizację to może ułatwić znacznie kontakt mieszkańców i udrożnić kanały kontaktu mieszkańców z władzami. Chodzi o to, aby jak najwięcej było zaangażowania w rozwój miasta, aby ludzie mieszkający w Warszawie, a to nie są tylko ci, którzy mieszkają na stałe, to są także ci, którzy dojeżdżają na kilka dni do Warszawy, aby zaczęli czuć się współodpowiedzialni za rozwój i sami się również włączyli ze swoim pomysłami, aby miasto to umiało dobrze wykorzystać. Także Warszawa oczywiście ogromny sukces gospodarczy ostatnich kilkunastu lat, ogromne zmiany i cały czas bardzo, bardzo dużo do zrobienia, jeśli Warszawa ma naprawdę konkurować z wielkimi miastami całej Europy. 

J.G: To teraz spróbujmy może wybiec trochę w przyszłość, spojrzeć w przyszłość. Warszawa co jakiś czas publikuje takie strategie na kolejne dekady, teraz jest chyba strategia 2030, natomiast Dionizy, kieruję to pytanie do ciebie. Jak Warszawa powinna się na tę przyszłość przygotować? Co powinno być kluczowe, co powinno być priorytetowe? Jak ta warszawska przyszłość powinna wyglądać w twoim przekonaniu?

D.S.: Wydaje mi się, że dla miasta tak dużego, o tak ogromnych aspiracjach i takim poziomie rozwoju niezbędne jest zawczasu przewidzenie różnych scenariuszy rozwojowych i przygotowanie się na te różne scenariusze rozwojowe. Mam tutaj na myśli konieczność położenia nacisku na integrowanie różnego rodzaju obszarów funkcjonowania i rozwoju miasta. Zarówno w wymiarze gospodarczym, w wymiarze społecznym, jak np. także w wymiarze przestrzennym. I tutaj wydaje mi się, że Warszawa potrzebuje takich scenariuszy rozwojowych po to, żeby kierować swoim rozwojem i żeby dokonywała się ta integracja rozwoju gospodarczego, społecznego i rozwoju przestrzennego. Chodzi np. o to, żeby po pierwsze to jest nasz konkretna rekomendacja, też wynikająca z raportu, kontynuować pracę nad uchwalaniem planów zagospodarowania przestrzennego dla tych obszarów, które takimi planami jeszcze objęte nie są. Kolejne zalecenie, może nawet bardziej wybiegające w przyszłość, jest to uspójnianie zagospodarowania przestrzennego terenów zwłaszcza pod kątem inwestycyjnych z innymi działaniami jakie są niezbędne dla tych terenów, czyli np. z rozwojem infrastruktury komunikacyjnej, technicznej, ale także społecznej. Chodzi generalnie o to, żeby w większym stopniu zapanować nad rozwojem inwestycyjnym terenów i dobrze zgrać rozwój tych terenów z zapewnieniem np. tam dojazdu. Chodziłoby o to, żeby zawczasu przeciwdziałać temu co w chwili obecnej stanowi tez pewną bolączkę Warszawy, czyli zatłoczenie, trudności w przedostaniu się. 

J.G.: To rozlewanie się miasta, tak?

D.S.: Dokładnie, tu dotykamy właśnie kwestii też rozlewania się miasta i tego, że dynamicznie rozwijające się miasto i także pod względem inwestycyjnym, za tym musi nadążać także rozwój tkanki komunikacyjnej, tkanki edukacyjnej, tkanki społecznej. Chodzi o taki właśnie zintegrowany rozwój miasta. I tutaj te prace, które z tego co wiem miasto o tym myśli, nad takimi scenariuszami rozwojowymi, które miałyby uspójniać i czynić ten rozwój miasta jeszcze bardziej zintegrowanym, są tu wysoce rekomendowane. 

J.G.: I to, ten zbiór wskazówek na przyszłość niech będzie takim fajnym zamknięciem i podsumowaniem naszej audycji. A dzisiaj na spacer po Placu Defilad zabrali państwa, główny doradca ekonomiczny PwC Profesor Witold Orłowski, dziękuję bardzo. 

W.O.: Dziękuję bardzo. 

J.G: oraz dyrektor w zespole doradztwa dla sektora publicznego, Dionizy Smoleń, dziękuję również. 

D.S: Dziękuję bardzo.