Łańcuchy dostaw pozostają jednak bardzo podatne na kwestie społeczne i środowiskowe ze względu na kilka czynników, wśród których najważniejsze to:
Brak wglądu we wszystkie poziomy dostawców
Złożona interpretacja wymagań
Wewnętrzne i zewnętrzne zależności danych
Pojawiające się nieprzewidziane ryzyka związane z łańcuchem dostaw
Sytuacja prawna – wejście w życie nowych regulacji
Ostatnie miesiące były okazją do zaobserwowania, jak zarówno UE, jak i wybrane państwa członkowskie próbują sprostać tym kluczowym wyzwaniom, przyjmując nowe zasady należytej staranności ograniczające ryzyko środowiskowe i pracownicze w łańcuchach dostaw. Wielka Brytania, Francja, Holandia, Norwegia i Austria należą do krajów, w których obowiązują już przepisy regulujące procedury należytej staranności w zakresie praw człowieka. Niemcy, wprowadzając ustawę o łańcuchu dostaw “German Supply Chain Act”, również dążą do zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw w tym zakresie, przyspieszenia zielonej transformacji i ochrony praw człowieka.
Nadchodzą też kolejne istotne zmiany legislacyjne. 1 czerwca zarządzanie łańcuchem dostaw i związane z nim wyzwania znalazły się w centrum uwagi, kiedy to Członkowie Parlamentu Europejskiego przedstawili swoje ostateczne stanowisko dotyczące unijnej dyrektywy w sprawie należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw (CSDD). Kolejne działania skupiające się na właściwym dopracowaniu zakresu tej dyrektywy stanowią ważny kamień milowy w zapewnieniu, że przedsiębiorstwa będą wdrażać proces należytej staranności w zakresie praw człowieka i ochrony środowiska w swoich łańcuchach wartości. Jednak treść tego dokumentu jest równie ważna jak i sam fakt jego ustanowienia. Kluczowe jest jak najściślejsze dostosowanie obowiązków do istniejących międzynarodowych standardów należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju - Wytycznych ONZ ds. Biznesu i Praw Człowieka (UNGPs) oraz Zasad OECD dla Przedsiębiorstw Wielonarodowych (OECD Guidelines for Multinational Enterprises). Nowa dyrektywa będzie miała zastosowanie nie tylko do firm z siedzibą główną lub prowadzących działalność w UE. Będzie miała również wpływ na ich partnerów biznesowych i inne firmy w łańcuchach wartości działających na kluczowych rynkach poza UE.
Jakich kluczowych wyzwań powinny być świadome firmy i inwestorzy?
Łańcuchy dostaw mogą być bardzo złożone. Często rozciągają się na wiele krajów i obejmują wiele poziomów, które stają się jeszcze bardziej skomplikowane ze względu na outsourcing i offshoring. Firmy w łańcuchu dostaw są jednocześnie niezbędne dla sukcesu prawie wszystkich firm i mogą być znaczącym źródłem tworzenia wartości i innowacji. Ponieważ łańcuchy dostaw wykraczają poza podstawową działalność firmy, narażają ją na ukryte i niekontrolowane ryzyko, zwykle powodowane przez czynniki ESG, takie jak wyczerpywanie się zasobów naturalnych, łamanie praw człowieka i korupcja.
Kwestie te mogą zaszkodzić reputacji, działalności i wynikom finansowym przedsiębiorstw lub aktywów należących do inwestorów, a także renomie samych inwestorów i ich wynikom finansowym. Zgodność z lokalnymi przepisami rzadko wystarcza do spełnienia oczekiwań interesariuszy (niektóre kraje, w których dostawca może prowadzić działalność, mogą mieć mniej rygorystyczne standardy prawne i regulacyjne niż inne).
Podczas gdy firma może wdrażać najwyższe standardy ESG we własnej działalności, wielu jej dostawców może nie stosować podobnych praktyk. Badania pokazują, że nawet 90% wpływu firmy na zrównoważony rozwój ma swoje źródło w jej łańcuchu dostaw. Wpływ ten może wiązać się ze znacznym ryzykiem: firmy takie jak Nike, Marks & Spencer i Hershey's doświadczyły jak niewłaściwe zarządzanie kwestiami ESG w ich łańcuchach dostaw może negatywnie wpłynąć na postrzeganie marki i wyniki finansowe.
Co obejmuje profil ESG dostawcy?
Środowisko
odnosi się do zasobów wykorzystywanych przez dostawcę, wytwarzanych przez niego odpadów i wynikających z tego konsekwencji dla naszej planety. Obejmuje to między innymi gospodarkę wodną, emisję gazów cieplarnianych (GHG) czy też zarządzanie niebezpiecznymi chemikaliami.
Kwestie społeczne
odnoszą się do sposobu, w jaki dostawca zarządza swoimi relacjami z wewnętrznymi i zewnętrznymi interesariuszami. Obejmuje to warunki pracy, szkolenia i edukację pracowników oraz sposób, w jaki dostawca wspiera relacje ze społecznościami lokalnymi.
Ład zarządczy
odnosi się do wewnętrznych procedur, praktyk i kontroli dostawcy. Obejmuje to wewnętrzne procesy wykorzystywane do zarządzania firmą, przestrzegania przepisów, przeprowadzania audytów zewnętrznych i podejmowania decyzji.
Jakie kluczowe kroki mogą podjąć firmy, aby wzmocnić swoje łańcuchy dostaw?
Właściwe przygotowanie firmy w zakresie ESG jest coraz częściej uważane za element jej odporności. Firmy osiągające dobre wyniki w zakresie ESG często mają solidne ramy ładu korporacyjnego, dobrze zarządzają ryzykiem społecznym i środowiskowym oraz mają ściślejsze relacje z dostawcami. Z drugiej strony, słabe wyniki w zakresie ESG mogą wiązać się ze znacznym ryzykiem wizerunkowym i operacyjnym dla firmy. Priorytetowe traktowanie zrównoważonego rozwoju łańcucha dostaw może zatem zmniejszyć ogólne ryzyko poprzez zminimalizowanie zakłóceń operacyjnych spowodowanych zagrożeniami dla środowiska, ryzykiem regulacyjnym lub zmniejszeniem zagrożenia dla reputacji wynikającego z kwestii pracowniczych.
W tym celu należy zwiększyć swoją zdolność do przewidywania ryzyka: planować globalne scenariusze i zwiększyć transparentność dostawców. Narzędzia, które szybko identyfikują dostawców o wyższym lub niższym ryzyku ESG w całym łańcuchu dostaw, takie jak PwC Sustainable Value Chain Checker, mogą pomóc zwiększyć ich przejrzystość.
Dwa szczyty Organizacji Narodów Zjednoczonych, Szczyt Klimatyczny ONZ COP27 w listopadzie 2022 r. i Konferencja ONZ na temat Bioróżnorodności COP15 w grudniu 2022 r., dotyczyły wielu ważnych obszarów, ale wyraźnie podkreśliły, że rządy stosują globalne podejście do kryzysów związanych ze zmianami klimatu i utratą bioróżnorodności. Ponieważ podejście to przekłada się na regulacje prawne, firmy mogą oczekiwać, że zostaną pociągnięte do odpowiedzialności za wpływ ich całego łańcucha wartości na środowisko.
Chociaż można kontrolować to, co może osiągnąć nasza własna organizacja, to właśnie w łańcuchu dostaw toczy się walka o klimat, przyrodę i inne kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem. Według Carbon Disclosure Project (CDP), emisje gazów cieplarnianych w łańcuchu dostaw firmy są średnio 11,4 razy wyższe niż emisje operacyjne. Kiedy duże korporacje koncentrują się na emisjach z zakresu trzeciego, wiele małych i średnich przedsiębiorstw może nagle przestać spełniać wymagania swoich nabywców.
Aby sprostać tym wyzwaniom, konieczne jest wielopłaszczyznowe podejście, koncentrujące się na trzech obszarach: danych, technologii i współpracy. Duże korporacje mogą dzielić się wiedzą i zasobami z mniejszymi firmami. Rządy, stowarzyszenia branżowe i organizacje pozarządowe powinny odegrać swoją rolę poprzez zmiany w polityce i standardach branżowych. Na przykład unijny pakiet naprawczy obejmuje fundusze ukierunkowane na wspieranie strategii ekologicznego łańcucha dostaw żywności, opcji ekologicznego transportu i inicjatyw w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym.
Inteligentne pod względem klimatycznym planowanie łańcucha dostaw będzie odgrywać znaczącą rolę w zarządzaniu nim w nadchodzących latach. Wyższe temperatury, ekstremalne zjawiska pogodowe, wzrost poziomu mórz i niedobory wody wpływają na dostępność kluczowych materiałów i zasobów. Dlatego tak ważne jest uwzględnienie kwestii środowiskowych w decyzjach dotyczących zamówień: ustalenie środowiskowych punktów odniesienia dla potencjalnych dostawców i zintegrowanie ocen ESG z decyzjami dotyczącymi zamówień. Ponadto analiza efektywności środowiskowej obecnych dostawców odgrywa kluczową rolę w identyfikacji podmiotów o wysokim i niskim ryzyku pod względem zarządzania środowiskowego i w razie potrzeby wymusza poprawę wyników.
Kwestie społeczne zyskały w ostatnich latach na znaczeniu. Obecne wysiłki Unii Europejskiej zmierzające do wprowadzenia przepisów mających na celu pociągnięcie firm do odpowiedzialności za zagrożenia społeczne i środowiskowe w ich łańcuchach dostaw jeszcze bardziej przyspieszają ten proces.
Istnieją już wytyczne dotyczące łamania praw człowieka w sektorze prywatnym. W tym roku przypada 12. rocznica przyjęcia Wytycznych ONZ ds. Biznesu i Praw Człowieka (UNGPs). Zasady te stanowią globalne ramy i wyjaśniają rolę przedsiębiorstw, w tym inwestorów, w odniesieniu do praw człowieka. Zgodnie z UNGPs, spółki są zobowiązane do przeprowadzania procesu należytej staranności w zakresie praw człowieka. Procedura ta ma na celu zapewnienie, że potencjalne negatywne skutki wynikające z działalności spółek w ramach globalnych operacji, łańcuchów dostaw i relacji biznesowych są identyfikowane, rozwiązywane, monitorowane i naprawiane.
Mimo że nie przeprowadzono jak dotąd kompleksowego badania dotyczącego poszanowania praw człowieka przez przedsiębiorstwa, ratingi które pojawiły się na przestrzeni lat, wskazują na pewne działania podejmowane przez przedsiębiorstwa w tym zakresie. Według Corporate Human Rights Benchmark z 2022 r., coraz więcej firm stosuje się do wytycznych ONZ dotyczących praw człowieka, a ich procedury są określane jako satysfakcjonujące; wciąż jednak zbyt mało firm odpowiednio zarządza tym obszarem. Na przykład prawie 40 procent wszystkich firm ocenionych w 2022 r. nie uzyskało żadnych punktów w zakresie należytej staranności.1
Ostatnie apele o ochronę zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, godne warunki pracy i równe traktowanie doprowadziły do zwrócenia większej uwagi na wyniki społeczne dostawców. Niezależnie od wyników społecznych zamawiających, firmy mogą być narażone na znaczne ryzyko finansowe i wizerunkowe, gdy ich dostawcy naruszają przepisy prawa pracy, dyskryminują lub negatywnie wpływają na lokalne społeczności.
Firmy dbające o dobre wyniki społeczne w swoich łańcuchach dostaw ograniczają to ryzyko i korzystają z pozytywnego wizerunku i wyróżnienia marki. Dlatego też firmy powinny informować dostawców o oczekiwaniach dotyczących wyników społecznych, w tym przekazywać informacje od kierownictwa wyższego szczebla i wdrażać wymogi dotyczące społecznej efektywności w umowach zakupowych.
1. https://www.worldbenchmarkingalliance.org/publication/chrb/
W 2020 r. Unia Europejska opublikowała wytyczne dla korporacji dotyczące wdrożenia skutecznych praktyk należytej staranności w zakresie praw człowieka w celu przeciwdziałania ryzyku pracy przymusowej w ich łańcuchach dostaw. Podobnie Niemcy wprowadziły w 2023 r. własne przepisy dotyczące należytej staranności w łańcuchu dostaw. Unijna Taksonomia wymaga od uczestników rynków finansowych i dużych przedsiębiorstw w UE publicznego ujawniania ich zgodności z określonymi celami środowiskowymi. Firmy mogą spodziewać się większej kontroli ze strony inwestorów, konsumentów i partnerów biznesowych w zakresie szczegółowych informacji na temat istotnych kwestii mających wpływ na łańcuchy dostaw w ich branży. Oczekuje się, że w nadchodzących latach tendencje regulacyjne w zakresie ujawniania informacji na temat łańcucha dostaw ulegną intensyfikacji, w związku z czym spółki powinny zacząć gromadzić odpowiednie dane i być przygotowane do raportowania swoich wyników w zakresie ESG. To właśnie tutaj technologia i innowacje odegrają kluczową rolę.
Zrównoważony łańcuch dostaw przenosi punkt ciężkości z krótkoterminowych aspektów finansowych na długoterminowe tworzenie wartości oraz uwzględnianie i zarządzanie wynikami ESG swoich dostawców. Zrównoważone zarządzanie łańcuchem dostaw nie tylko przynosi korzyści środowisku, ale także zmniejsza ryzyko, łagodzi negatywne skutki i przynosi korzyści wizerunkowe i finansowe, takie jak oszczędność kosztów, rozpoznawalność i wartość marki czy lojalność klientów.
Skontaktuj się z nami
Ewelina Łukasik-Morawska
