9 istotnych zagadnień prawnych 2021 roku

W 2021 roku wejdą w życie także nowe przepisy dotyczące ochrony interesów konsumentów. Podstawowe zmiany obejmują:

Częściowe zrównanie przedsiębiorców z konsumentami - od 1 stycznia 2021 r., osoby prowadzące działalność gospodarczą nabywające towary i usługi nieposiadające dla nich charakteru zawodowego uzyskają uprawnienia konsumenckie, w szczególności w zakresie ochrony przed klauzulami abuzywnymi, rękojmi oraz uprawnień konsumenckich w handlu internetowym. Zmiana ta będzie miała istotne znaczenie z kilku powodów - po pierwsze zaistnieje potrzeba aktualizacji regulaminów i stosowanych obecnie w kanale B2B praktyk, po drugie przedsiębiorcy powinni zrewidować swoje procesy obsługi zamówień i reklamacji pod kątem wprowadzonych zmian, a ponadto, zmiana przepisów może spowodować istotny wzrost ilości postępowań spornych wytaczanych przez przedsiębiorców.

Zatory płatnicze - pod koniec 2020 r. oraz z początkiem nowego roku obserwujemy proaktywną działalność Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w odniesieniu do relatywnie nowej regulacji dotyczącej zapobieganiu powstawania tzw. zatorów płatniczych. Dla przypomnienia - celem wprowadzenia wspomnianych przepisów było m.in. zminimalizowanie praktyk rynkowych ograniczających konkurencję, a polegających na wymuszaniu bezzasadnie długich terminów zapłaty, czy też przekraczaniu uzgodnionych terminów; ponadto intencją opisanej regulacji ograniczeniu negatywnych skutków, jakie zjawisko to ma na gospodarkę. W oparciu tylko o te przepisy, począwszy od czerwca 2020 roku UOKiK wszczął już ponad 100 postępowań wyjaśniających w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych. Jeżeli w będącym przedmiotem kontroli okresie suma niespełnionych (lub spełnionych po terminie) świadczeń wyniesie co najmniej 2 mln zł, Prezes UOKiK jest uprawniony do nałożenia kary administracyjnej, która będzie ustalana w oparciu o algorytm uwzględniający m.in. wysokość zaległych płatności oraz okres opóźnienia. Wydaje się, że na przestrzeni tego roku liczba takich będzie sukcesywnie wzrastać, szczególnie w kontekście zbliżającego się terminu (31 stycznia 2021 r.) na złożenie do Ministra ds. Gospodarki sprawozdań o terminach zapłaty stosowanych w transakcjach handlowych w poprzednim roku kalendarzowym.

Zarówno niedawno wprowadzone, jak i te oczekujące na wejście w życie przepisy wpłyną na zagadnienie odpowiedzialności kadry zarządzającej spółkami. Stąd też warto mieć na uwadze zagadnienia takie jak:

Wprowadzenie obowiązku informowania o stosowanej strategii podatkowej - podpisana przez Prezydenta w dniu 28 listopada 2020 r. nowelizacja ustawy o CIT nałożyła na podatników obowiązek publikowania informacji o realizowanej strategii podatkowej. Analiza treści ustawy wyraźnie przy tym wskazuje, że na podatniku będzie ciążyła m.in. powinność wskazania procesów zapewniających zgodność podejmowanych działań z prawem. W ten sposób pośrednio ustanawia się wymóg przygotowywania i wprowadzania tzw. zasad ładu podatkowego, regulujących m.in. sposób podziału obowiązków w ramach spółki oraz podejścia do ryzyka w sprawach podatkowych, w szczególności z punktu widzenia zabezpieczenia osobistego ryzyka osób zajmujących się sprawami finansowymi wewnątrz organizacji, w szczególności w kontekście potencjalnej odpowiedzialności karnoskarbowej.

Odpowiedzialność antymonopolowa managerów - w grudniu 2020 roku Prezes UOKiK wydał pierwszą karę antymonopolową na osobę zarządzającą spółką. Fakt nałożenia tej kary potwierdza deklaracje Prezesa UOKiK, że praktyka Urzędu w zakresie odpowiedzialności osób zarządzających za naruszenia zakazu zawierania porozumień antykonkurencyjnych ulegnie zaostrzeniu. Tym samym szczególnej wagi dla przedsiębiorców i jej kadry zarządzającej nabiorą dedykowane programy competition compliance, w szczególności w zakresie nadzoru antymonopolowego w spółce oraz zasad postępowania w przypadku zidentyfikowania naruszeń przepisów antymonopolowych.

Zabezpieczenie interesów osób zarządzających przedsiębiorstwem w kontekście restrukturyzacji - nie ma wątpliwości co do tego, że każde postępowanie restrukturyzacyjne może pociągać za sobą ryzyko poniesienia przez członków zarządu odpowiedzialności osobistej zarówno o charakterze odszkodowawczym, jak i karnoprawnym. Wiąże się to zarówno z nieterminowym złożeniem wniosku o upadłość bądź restukturyzację, jak też z innymi działaniami, które mogą zostać uznane za naruszające interesy wierzycieli. W tym kontekście możliwe jest wprowadzenie mechanizmów mających na celu zapewnienie osobom reprezentującym spółkę kompleksowej asysty, która zmierzała będzie do wyłączenia, czy też zminimalizowania takiej odpowiedzialności.

Niezmiennie warte obserwowania są rozwiązania dotyczące kwestii prawno - pracowniczych. Na ten moment w tym kontekście warto wyróżnić:

Wprowadzenie pracy zdalnej do regulacji Kodeksu pracy - zgodnie z zapowiedziami Rządu przepisy dot. pracy zdalnej mają zostać wprowadzone do Kodeksu Pracy w I kwartale 2021 r. Regulacja ta ma zastąpić istniejące przepisy dot. telepracy, a także usystematyzować regulacje tymczasowe, które znalazły się w ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. W chwili obecnej projektowane przepisy są na etapie konsultacji

Częściowe wdrożenie unijnej dyrektywy w sprawie sygnalistów - 17 grudnia 2021 r. - to termin graniczny, w którym Polska jest zobowiązana do wdrożenia Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (tzw. sygnalistów). W przypadku podmiotów prywatnych, które zatrudniają od 50 do 249 pracowników czas na implementację został wydłużony do 17 grudnia 2023 r. Z oświadczenia wydanego przez członków rządu wynika, że prace nad implementacją Dyrektywy o sygnalistach ruszyły, a za podstawę mają służyć rozwiązania zaproponowane w odrzuconym projekcie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych.

W związku z epidemią koronawirusa 2021 rok prawdopodobnie przyniesie wzrost liczby postępowań restrukturyzacyjnych. Znajomość obowiązujących przepisów umożliwia dostosowanie formy restrukturyzacji do sytuacji przedsiębiorcy i wybór odpowiedniej strategii działania. Strategii tym bardziej potrzebnej, gdy firma jest niewypłacalna, a jej zarząd stoi przed ryzykiem poniesienia z tego tytułu osobistej odpowiedzialności. W tym kontekście warto mieć na uwadze:

Zagadnienia związane z restrukturyzacją przedsiębiorstw - wielość podstaw otwarcia każdego z postępowań restrukturyzacyjnych, praktyczne różnice pomiędzy postępowaniem o zatwierdzenie układu, przyspieszonym postępowaniem układowym, postępowaniem układowym, postępowaniem sanacyjnym a - przewidzianym Tarczą 4.0. - uproszczonym postępowaniem restrukturyzacyjnym oraz konsekwencje jakie się z nimi wiążą.

Postępowanie w trybie przygotowanej likwidacji (pre-pack) - jedną z możliwości zachowania ciągłości biznesu lub uratowania jego „zdrowych” elementów, jest przygotowana likwidacja (tzw. pre-pack). Ta mocno niedoceniana forma restrukturyzacji przedsiębiorstwa umożliwia kontynuowanie funkcjonowania biznesu upadłego, spłatę wierzycieli a jednocześnie skorzystanie przez inwestora z opcji nabycia mienia upadłego w stanie wolnym od zobowiązań. Ma to szczególne znaczenie w związku ze znacznymi opóźnieniami w podejmowaniu decyzji o złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy.

Wejście w życie przepisów dot. Krajowego Rejestru Zadłużonych - od 1 lipca 2021 r. ma zacząć funkcjonować długo wyczekiwany Krajowy Rejestr Zadłużonych, który ma przyczynić się do informatyzacji postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych. Elektroniczny obieg dokumentów, dostęp do akt spraw przez Internet a także powszechna możliwość zapoznania się z kondycją finansową przedsiębiorców oraz zwiększenie transparentności prowadzonych postępowań, to tylko niektóre z korzyści jakie potencjalnie niesie ze sobą KRZ.

Nowy rok przyniesie również nowe regulacje w sektorze finansowym. W szczególności istotne są dwa zagadnienia:

Chmura w sektorze finansowym - Komisja Nadzoru Finansowego, w styczniu 2020 r. opublikowała Komunikat dotyczący przetwarzania przez podmioty nadzorowane informacji w chmurze obliczeniowej publicznej lub hybrydowej. Podmioty nadzorowane, takie jak banki, dostawcy usług płatniczych czy zakłady ubezpieczeń są zobowiązane stosować Komunikat w przypadku przetwarzania informacji prawnie chronionych w chmurze obliczeniowej oraz w sytuacji, gdy dochodzi do tzw. outsourcingu szczególnego chmury obliczeniowej. Komunikat wymaga odpowiedniego dostosowania organizacji - wdrożenia procedur, zapewnienia kompetencji a także powiadomienia KNF o przetwarzaniu w chmurze, co stanowi wyzwanie zarówno pod względem technologicznym jak i prawnym.

Wytyczne EBA ws outosurcingu - w lutym 2019 r. EUNB opublikował finalne wytyczne w sprawie outsourcingu, do których stosowania zobowiązane są m.in. banki, firmy inwestycyjne oraz instytucje płatnicze. Objęcie instytucji finansowych wymogami regulacyjnymi zawartymi w Wytycznych wiąże się z koniecznością wprowadzenia odpowiednich procedur wewnętrznych, zmian w przebiegu procesu outsourcingowego oraz prowadzeniu rejestru wzorów umów, a także wprowadzenia zmian do części zawartych umów outsourcingowych oraz zmiany wzorów umów. Dostosowanie organizacji do wymogów przewidzianych w Wytycznych do końca 2021 r. stanowi aktualny i istotny problem dla wielu instytucji obowiązanych.

Wdrożenie Prawa Komunikacji Elektronicznej (IP) - wdrożenie w Polsce wymogów Prawa Komunikacji Elektronicznej (PKE)  zastąpi dotychczasowe Prawo telekomunikacyjne. Jest to największa reforma rynku telekomunikacyjnego w UE od kilkunastu lat. PKE nakłada nowe obowiązki na przedsiębiorców telekomunikacyjnych, m.in. w zakresie relacji z konsumentami, informowania o najkorzystniejszej ofercie, bezpieczeństwa czy usług dla osób niepełnosprawnych. PKE poszerza także krąg podmiotów podpadających pod regulacje telekomunikacyjne - regulowani będą m.in. dostawcy usług komunikacji interpersonalnej, czyli usługi takie jak Skype, Messenger, Viber, czy dostawcy poczty elektronicznej.

Kolejnym ważnym tematem w nadchodzącym roku będą kwestie związane z zarządzaniem obiegiem dokumentów w organizacji. Kwestie te stały się szczególnie istotne w kontekście trwającej pandemii COVID-19, gdyż papierowy obieg dokumentów stanowił duże wyzwanie w zachowaniu ciągłości biznesu. Tym samym coraz częściej implementację rozwiązań pozwalających na wykorzystanie dokumentów w formie elektronicznej należy traktować jako jeden z warunków utrzymania odpowiedniego poziomu konkurencyjności.

Naturalną konsekwencją automatyzacji części procesów przebiegających w organizacji jest uwolnienie dodatkowych zasobów wewnętrznych oraz eliminacja konieczności osobistego wykonywania szeregu procesów powtarzalnych, które tradycyjnie stanowiły duże obciążenie zasobów ludzkich.

Przeprowadzenie z sukcesem transformacji cyfrowej wymaga zawsze wzięcia pod uwagę jej aspektów prawnych, wyznaczających granicę możliwości wdrożenia cyfrowego obiegu dokumentów.

Zrównoważony rozwój (sustainability) staje się priorytetem organizacji międzynarodowych, UE, państw oraz korporacji. W tym zakresie na szczególną uwagę zasługują:

Europejski Zielony Ład (European Green Deal) - w grudniu 2019 r. Komisja Europejska przedstawiła Europejski Zielony Ład - plan działania na najbliższe lata, mający na celu uczynienie gospodarki UE zrównoważoną. Realizacja celów Europejskiego Zielonego Ładu będzie wymagała znacznych inwestycji zarówno ze strony sektora publicznego, jak i prywatnego. Podejmowane są działania regulacyjne, których rezultatem jest uchwalenie szeregu aktów prawnych wprowadzających nowe obowiązki w zakresie zrównoważonego rozwoju. Środowisko regulacyjne dopiero się kształtuje i w najbliższych latach można spodziewać się jego dynamicznego rozwoju. Powyższe regulacje wpłyną bezpośrednio i pośrednio na funkcjonowanie przedsiębiorców również w Polsce. Dotyczyć one będą zwłaszcza sektorów finansowego (zrównoważone finansowanie), jak i nieruchomości (zrównoważone inwestycje).

Alternatywne formy nabywania energii elektrycznej - formy te będą zyskiwały na popularności w związku z dużymi wzrostami cen energii elektrycznej, nowymi opłatami związanymi z konwencjonalną formą nabywania energii elektrycznej (jak w szczególności opłata mocowa, która w najbliższym czasie istotnie wpłynie na koszty nabywania energii elektrycznej), a także w celu zmiany modelu funkcjonowania na bardziej proekologiczny (zielona energia, zmniejszenie emisji CO2). W nadchodzącym roku wielu przedsiębiorców będzie decydowało się na inwestycje we własne źródła wytwórcze energii (OZE, kogeneracja – rozwiązania te pozwalają również na oszczędności w obszarze podatku akcyzowego), czy też nabywanie energii elektrycznej bezpośrednio od wytwórców energii elektrycznej (na podstawie wieloletnich umów sprzedaży energii – tzw. cPPA).