Zmiany w regulacjach - CRD V i CRR II

07/02/19

Przedostatni etap pokryzysowej reformy w UE – zmiany w CRD i CRR oraz w BRRD.

Zaproponowana jeszcze w 2016 roku reforma pakietu regulacji bankowych, obejmująca zmiany w dyrektywie CRD IV i Rozporządzeniu CRR jest już bliska finalizacji i ma szansę zostać uchwalona późną wiosną tego roku. 4 grudnia 2018 r., po miesiącach skomplikowanych dyskusji pełnych technicznych detali, Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie pakietu bankowego (tzw. pakiet CRD V/ CRR II). Ma on na celu dalszą redukcję ryzyka w unijnym sektorze bankowym, czemu mają służyć rozwiązania przyjęte przez Komitet Bazylejski ds. Nadzoru Bankowego (BCBS) jeszcze w 2014 r. (a których Europa jeszcze nie wdrożyła np. wymóg stabilnego finansowania NSFR, współczynnik dźwigni - Leverage ratio). Ponadto pakiet zmian konsumuje część zmian wprowadzonych przez BCBS w grudniu 2017 r. w ramach tzw. Bazylei IV (lub mówiąc językiem oficjalnym „finalizacji Bazylei III”). Projektowana reforma obejmie również zmiany w przepisach dotyczących restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji - zmiany w Dyrektywie w sprawie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (BRRD) oraz Rozporządzeniu ustanawiającym jednolite zasady i procedurę restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (SRMR).

Prace nad CRD V i CRR II wchodzą w kolejną fazę
Zasada proporcjonalności w CRD V i CRR II
Wymóg stabilnego finansowania i wskaźnik dźwigni w CRD V/ CRR II
Nowe zasady dla ryzyka kredytowego kontrahenta
Wymogi z tytułu ryzyka rynkowego
Wsparcie SME i ESG
Restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja

Prace nad CRD V i CRR II wchodzą w kolejną fazę

Po osiągniętym w grudniu ub.r. porozumieniu politycznym kontynuowane będą prace techniczne w celu wypracowania finalnego tekstu nowych przepisów. Mimo ustalenia kierunkowych rozstrzygnięć, one są również ważne, ponieważ mogą wpływać na modele biznesowe i zasady funkcjonowania banków. Ostateczne porozumienie powinno zostać zawarte przez Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER) przy Radzie Unii Europejskiej oraz Parlament Europejski. Projektowane regulacje będą jeszcze najprawdopodobniej przedmiotem konsultacji w ramach komitetów na poziomie UE (w tym Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EESC) i Komisji Gospodarczej i Monetarnej (ECON)). W kwietniu br. spodziewane jest pierwsze czytanie w Parlamencie UE. W tym kontekście ważnym czynnikiem są nadchodzące wybory do Parlamentu Europejskiego, ponieważ intencją ustawodawcy UE (PE, KE i Rada) jest finalizacja pakietu zmian jeszcze w tej kadencji. W ostatniej fazie prac szczególnie ważne jest „dopilnowanie” przez polski rząd oraz polskich europarlamentarzystów, aby specyfika polskiego sektora bankowego (zarówno banków komercyjnych, w tym hipotecznych, jak i spółdzielczych) została uwzględniona tak, aby nie wystąpiły w efekcie jakieś negatywne uboczne skutki zwłaszcza tych przepisów, które będą bezpośrednio obowiązywać (CRR). Można oczekiwać, że prace techniczne nad zmianami w CRR, CRD V oraz BRRD już niedługo będą zakończone, a publikacja w Dzienniku Urzędowym spodziewana jest w maju lub w czerwcu 2019 r. Wciąż na etapie uzgodnień jest data wejścia w życie nowych zasad (brane są pod uwagę okresy roczny i 18-miesięczny). W wariancie 18-miesięcznym nowe regulacje ostrożnościowe dla banków weszłyby w życie na początku 2021 r.

Zasada proporcjonalności w CRD V i CRR II

Nowe przepisy w większym stopniu mają uwzględniać zasadę proporcjonalności, która od wielu lat stanowiła istotny problem w UE zarówno na etapie tworzenia przepisów (poziom legislatora pierwotnego), jak i na etapie implementacji krajowej oraz stosowania tych przepisów przez organy nadzoru (inspekcje, oceny BION). Stąd prawodawca unijny proponuje wprowadzenie wyraźnego zróżnicowania obciążeń na poziomie konkretnych przepisów dla dużych i małych instytucji. Niestety zakres redukcji obowiązków regulacyjnych dla małych instytucji nie jest zbyt imponujący. Małe banki, takie jak banki spółdzielcze, od kilku lat sygnalizują nadmierne obciążenia regulacyjne, jednak ich postulaty zostały uwzględnione w niewielkim zakresie..

W ramach aktualnie proponowanych zmian do pakietu regulacji bankowych, małe i nieskomplikowane banki będą mogły skorzystać ze zredukowanych obowiązków w zakresie sprawozdawczości oraz ujawniania informacji, uproszczonego współczynnika stabilnego finansowania netto, a także redukcji niektórych wymogów w zakresie polityki wynagrodzenia (wymóg odraczania i wypłaty części wynagrodzenia w instrumentach). Dodatkowo Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EBA) zostanie zobowiązany do dalszego rozpoznania wybranych obszarów pod kątem możliwości zastosowania zasady proporcjonalności (np. zmniejszenia wymogów w zakresie sprawozdawczości, przynajmniej w przypadku małych i niezłożonych instytucji, tak, aby ograniczyć koszty banków o 10% - 20%). Pomimo, że zakres zasady proporcjonalności w projektowanych przepisach daleki jest jeszcze od ideału, zaproponowane rozwiązania w tym zakresie stanowią znaczący krok w pożądanym przez mniejszych uczestników rynków finansowych kierunku

Wymóg stabilnego finansowania i wskaźnik dźwigni w CRD V/ CRR II

Wśród znaczących rozwiązań przewidzianych na gruncie pakietu legislacyjnego CRD V/CRR II znalazły się m.in.:

wprowadzenie wiążącego wymogu dla stabilnego finansowania netto (NSFR) na poziomie 100%,
wprowadzenie wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka dźwigni (leverage ratio) na poziomie 3% jako wymogu równoległego do istniejącego wymogu w zakresie funduszy własnych (tj. całkowitego współczynnika kapitałowego zwanego dawniej współczynnikiem wypłacalności), na który również będą mogły być nakładane bufory - jednym z zaproponowanych jest 50% bufor dla globalnych instytucji o znaczeniu systemowym, GSIIs.

Te wymogi są od dawna spodziewane przez banki, które od kilku lat raportują (bez obowiązku stosowania) wskaźnik stabilnego finansowania i wskaźnik dźwigni do regulatorów. Ich wprowadzenie jest pokłosiem globalnych wytycznych BCBS wprowadzonych jako Bazylea III.

Na pozytywną ocenę zasługuje zaproponowana możliwość korzystania przez małe instytucje o nieskomplikowanym profilu działalności z uproszczonej wersji NSFR, wymagającej mniej danych wejściowych oraz prostszych kalkulacji. Pewne ulgi w zakresie NSFR przewidziano również w odniesieniu do instrumentów pochodnych i niektórych transakcji z nimi powiązanych (w tym czynności rozliczania) poprzez przyjęcie najmniejszego (tj. 5%) z zaproponowanych przez Komitet Bazylejski poziomów wymogu stabilnego finansowania na zobowiązania brutto z tytułu instrumentów pochodnych (Komitet Bazylejski określił przedział od 5% a 20%). Za takim rozwiązaniem przemawiały względy polityczne, w tym postulaty zwiększenia zdolności banków do finansowania realnej gospodarki. Przyjęcie bardziej restrykcyjnych progów mogłoby utrudniać prawidłowe funkcjonowanie europejskich rynków finansowych oraz dostęp do narzędzi zabezpieczających ryzyko mniejszym instytucjom oraz przedsiębiorstwom.

Nowe zasady dla ryzyka kredytowego kontrahenta

Istotne zmiany obejmą obszar ryzyka kredytowego kontrahenta. Zgodnie z dotychczas obowiązującymi zapisami CRR, metody obliczania wartości ekspozycji z tytułu instrumentów pochodnych w ramach ryzyka kredytowego kontrahenta, banki mogły korzystać z:

metody standardowej (Standardised Method, SM),
metody wyceny według wartości rynkowej (Mark-to-Market Method, MtMM), lub
metody wyceny pierwotnej ekspozycji (Original Exposure Method, OEM).

W efekcie zmian dotychczasowych regulacji uznano, że ww. podejścia nie pozwalają na odpowiednie odzwierciedlenie ryzyka, w tym wysokiej zmienności obserwowanej podczas ostatniego kryzysu finansowego oraz mitygujących efektów stosowanych zabezpieczeń i kompensowania.

Nowe przepisy mają adresować te słabości zgodnie z postulatami Komitetu Bazylejskiego, poprzez zastąpienie metody standardowej i metody wyceny według wartości rynkowej nową metodą standardową dla ryzyka kredytowego kontrahenta (SA-CCR), która będzie również uwzględniać wprowadzone w ostatnim czasie obowiązki centralnego rozliczania instrumentów finansowych.

Ustawodawca unijny zdecydował się jednak pozostawić metodę wyceny pierwotnej ekspozycji (Original Exposure Method, OEM) jako alternatywę dla instytucji, które prowadzą ograniczoną działalność w zakresie instrumentów pochodnych (a obecnie korzystają z metod wyceny według wartości rynkowej lub metody wyceny pierwotnej ekspozycji) po spełnieniu określonych kryteriów kwalifikowalności.

Wymogi z tytułu ryzyka rynkowego

Nowe przepisy będą częściowo uwzględniać Fundamentalny Przegląd Księgi Handlowej (FRTB) uzgodniony na forum międzynarodowym w 2017 r. pod auspicjami Komitetu Bazylejskiego. Zreformowane zasady obejmują rekalibrację metody standardowej oraz metody modeli wewnętrznych, aby zapewnić spójność z głównymi oczekiwaniami BCBS, ale na razie wymogi dotyczyć będą tylko sprawozdawczości zgodnie z nowym podejściem standardowym (równolegle do aktualnie obowiązującej wymogów). Uszczegółowienie wymogów FRTB będzie miało miejsce najprawdopodobniej na poziomie rozporządzenia delegowanego KE.

Ponadto przewidziano szereg środków mających na celu zwiększanie płynności i głębokości rynków kapitałowych UE w tym m.in.:

redukcję wymogów wynikających z tytułu ryzyka rynkowego w księdze handlowej zwłaszcza dla operacji animacji rynku (market-making);
redukcję kosztów emisji i utrzymywania niektórych instrumentów finansowych (obligacji zabezpieczonych, wysokiej jakości sekurytyzacji, obligacji skarbu państwa, instrumentów pochodnych utrzymywanych w celu zabezpieczania pozycji);
eliminację czynników potencjalnie zniechęcających instytucje działające jako pośrednicy dla klientów w związku z transakcjami rozliczanymi przez CCP;
umożliwienie stosowania zasad dla ryzyka rynkowego w księdze bankowej większej liczbie instytucji prowadzących nieznaczącą działalność handlową (tj. m.in. takich, których całkowita wartość pozycji utrzymywanych w instrumentach pochodnych nie przekracza 5%).

Wsparcie SME i ESG

W pakiecie bankowym uwzględniono także rozwiązania nakierowane na wspieranie unijnej gospodarki poprzez zwiększenie dostępności kredytu dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz na finansowanie projektów infrastrukturalnych, m.in. poprzez zwiększenie kwoty ekspozycji wobec małych i średnich przedsiębiorstw, do której miałaby zastosowanie preferencyjna waga ryzyka (współczynnik wsparcia równy 0,7619) do 2,5 mln EUR. Przewidywane jest również preferencyjne traktowanie ekspozycji wobec małych i średnich przedsiębiorstw na wyższe kwoty (prawdopodobnie 15% redukcja wagi ryzyka).

Do pakietu reformowanych regulacji bankowych włączono również elementy wspierające środowisko, społeczną odpowiedzialność i ład korporacyjny (tzw. kryteria ESG). Kryteria ESG nie będą jeszcze objęte zasadami ostrożnościowymi, ale będą podlegały monitorowaniu i raportowaniu, a Europejski Urząd Nadzoru Bankowego będzie zobowiązany do przeprowadzenia analizy możliwości wprowadzenia czynników ESG w metodyce przeglądu i oceny nadzorczej (SREP/BION).

Wśród innych zaproponowanych rozwiązań na uwagę zasługuje zwolnienie z odliczeń od funduszy własnych niektórych aktywów niematerialnych i prawnych (przede wszystkim oprogramowania IT), pod warunkiem że ich wartość jest ostrożnie wyceniona, a instytucja będzie miała zdolność absorpcji strat również w przypadku utraty ich wartości. Szczegółowe rozwiązania w tym zakresie mają zostać określone w regulacyjnych standardach technicznych opracowanych przez Europejski Urząd Nadzoru Bankowego.

Restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja

Najistotniejszą zmianą w przepisach dotyczących restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (BRRD) jest implementacja zaproponowanego na poziomie międzynarodowym przez Radę Stabilności Finansowej (Financial Stability Board, FSB) wymogu całkowitej zdolności do absorpcji strat (Total Loss-Absorbing Capacity, TLAC). Wymóg TLAC zostanie wprowadzony jako element minimalnego wymogu w zakresie funduszy własnych i zobowiązań kwalifikowanych (Minimum Requirement for Own Funds and Eligible Liabilities, MREL) w odniesieniu do globalnych instytucji o znaczeniu systemowym (G-SII). Instytucje nie kwalifikowane jako G-SII będą podlegać tylko wymogom MREL, w szczególności, że zarówno MREL jak i TLAC mają ten sam cel tj. zapewnienie, że instytucje posiadają wystarczającą zdolność do pokrywania strat. Projektowane zmiany obejmą również kryteria kwalifikowalności dla niektórych instrumentów i pozycji w ramach MREL, dostosowując je do kryteriów określonych w normie TLAC, w tym w odniesieniu do poziomu zobowiązań, które mogą być wymagane do zaspokojenia długiem podporządkowanym. Wprowadzone będą również przepisy mające na celu ochronę inwestorów detalicznych przed konwersją na kapitał (w celu absorbcji strat) zakupionych przez nich bankowych instrumentów dłużnych.

Komisja Europejska rozpoczęła również przygotowania do transpozycji pozostałych elementów Bazylei IV które powinny obowiązywać od 2022 r. Jednak pierwsze projekty legislacyjne w tym zakresie mogą pojawić się dopiero w 2020 r., zwłaszcza, że Komitet Bazylejski sfinalizował niedawno poprawki do przeglądu regulacji w zakresie księgi handlowej (FRTB).