10 istotnych zagadnień prawnych w 2025 roku

Rok 2025 r. będzie czasem na dostosowanie się organizacji do wymogów związanych z raportowaniem luki płacowej i działań związanych z jej redukcją. W życie może też wejść projekt ustawy przewidującej jawność wynagrodzeń. Projektowane są również zmiany w definicji mobbingu, które mogą sprawić, że udowodnienie mobbingu będzie prostsze, a sankcje dla pracodawców – dotkliwsze. Obecny rok to dla spółek giełdowych także czas weryfikacji i przygotowania do wymagań dyrektywy „Women on Boards”. Zgodnie z nią składy osobowe organów tych spółek powinny być zróżnicowane pod względem płci, a jeżeli nie zostanie to osiągnięta – proces wyboru ich członków powinien zostać sformalizowany i zobiektywizowany. Pewne zmiany niesie za sobą też projektowana ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.

Rozpoczynający się rok przyniesie pierwszy etap wdrożenia systemu doręczeń elektronicznych, który stopniowo ma zastąpić oficjalną korespondencję prowadzoną za pośrednictwem tradycyjnych listów poleconych. Wraz z wejściem w życie nowych przepisów na przedsiębiorców zostanie nałożony obowiązek utworzenia skrzynek do e-doręczeń i ich zgłoszenia odpowiednim organom. Docelowo system ten ma przynieść szereg korzyści użytkownikom, przede wszystkim zapewnić szybką, bezpieczną i wygodną platformę komunikacji, będącą jednocześnie rozwiązaniem przyjaznym dla środowiska.

Dyrektywa o restrukturyzacji zapobiegawczej podkreśla znaczenie polityki drugiej szansy i systemów wczesnego ostrzegania dla firm w trudnej sytuacji finansowej. Proponowane zmiany w polskim ustawodawstwie, choć okrojone względem założeń dyrektywy i projektu poprzedniego rządu, mogą usprawnić proces restrukturyzacji, zapewniając równe traktowanie dłużników i wierzycieli. Dyrektywa z 2019 rok miała być wdrożona w Polsce do połowy 2022 r., jednak do jej transpozycji nie doszło. Obecnie procedowany jest nowy projekt ustawy, który znajduje się na etapie opiniowania. Z uwagi na opóźnienie we wdrożeniu tej dyrektywy, jak i szeregu innych, przedsiębiorcy, którzy ponieśli z tego tytułu straty, czy utracili potencjalne korzyści, mogą dochodzić swoich praw na drodze sądowej.

Polscy przedsiębiorcy założyli już ponad 3000 fundacji rodzinnych w ciągu półtora roku funkcjonowania ustawy. Fundacja rodzinna jest najbardziej elastycznym narzędziem do zaplanowania ponadpokoleniowej sukcesji w firmach prywatnych.

Regulacja prawna została przyjęta entuzjastycznie przez rynek. W 2025 r. może jednak zostać zmieniona, nie zawsze w sposób korzystny dla użytkowników. Z jednej strony MRiT deklaruje gotowość do poprawy oczywistych niedociągnięć regulacji. Z drugiej strony MF planuje ingerencję w przepisy podatkowe, aby odstraszyć od instrumentalnego wykorzystywania tej instytucji.
Zmienianie regulacji dotyczącej tak młodej instytucji jaką jest fundacja rodzinna, a jednocześnie służącej tak dalekosiężnym celom, jak planowanie sukcesji, powinno następować z dużym namysłem i po szerokich konsultacjach ze środowiskiem polskich przedsiębiorców i firm rodzinnych (analogicznie jak przy tworzeniu tej regulacji).

Dyrektywa NIS 2 nakłada na wielu przedsiębiorców nowe obowiązki dotyczące wdrożenia odpowiednich środków w obszarze cyberbezpieczeństwa. Prace nad ustawą wdrażającą dyrektywę NIS 2 w Polsce są zaawansowane. Rok 2025 będzie istotny z punktu widzenia cyberbezpieczeństwa nie tylko dla podmiotów objętych wprost tą regulacją (podmiotów kluczowych i ważnych), ale również dla przedsiębiorców funkcjonujących w łańcuchach dostaw tych podmiotów. Dyrektywa NIS 2 to nie jedyny akt prawny, którego celem jest uporządkowanie kwestii prawnych związanych z szybko postępującą transformacją cyfrową. W najbliższym czasie możemy spodziewać się kolejnych regulacji na poziomie europejskim, krajowym lub sektorowym w tym obszarze.

17 stycznia 2025 r. zaczęły w pełni obowiązywać wymogi DORA dla instytucji finansowych. Proces dostosowania się do nowych regulacji jest skomplikowany i wymaga czasu, zasobów oraz odpowiednich kompetencji. Wiele instytucji jest na zaawansowanym etapie wdrażania odpowiednich procesów, jednak pełna zgodność może jeszcze nie zostać osiągnięta przez wszystkie podmioty - mowa tu przede wszystkim o konieczności dostosowania wszystkich umów z dostawcami obejmującymi świadczenie usług ICT do wymogów DORA.

W przeciągu najbliższych dwóch lat niemal całość przepisów AI Act wejdzie w życie, a 2 lutego zaczną obowiązywać pierwsze postanowienia. Oznacza to, że już teraz adresaci tego rozporządzenia powinni podjąć działania mające na celu wdrożenie wymogów w ramach swoich struktur. Wprowadzenie AI Act może również wpłynąć na dynamikę rynku. Firmy, które szybko dostosują się do nowych wymogów, mogą zyskać przewagę konkurencyjną. Z drugiej strony, te, które zaniedbają przygotowania, mogą napotkać trudności, w tym potencjalne sankcje. Należy spodziewać się działań legislacyjnych, zarówno na poziomie europejskim, jak i krajowym m.in. spodziewane są szeregi aktualizacji sektorowych a także ustawy wdrożeniowej AI Act. Warto śledzić rozwój sytuacji i być na bieżąco, aby móc odpowiednio reagować na zmieniające się wymagania prawne.

W 2025 roku działy prawne będą kontynuować transformację napędzaną przez nowe technologie i sztuczną inteligencję. Sposób pracy prawników dynamicznie ewoluuje w kierunku cyfryzacji - na tradycyjne modele doradztwa prawnego coraz mocniej wpływają nowoczesne rozwiązania zwiększające efektywność pracy. Popularność zyskują równiez rozwiązania pozwalające na masowe zarządzanie umowami (Contract Lifecycle Management - CLM). Narzędzia CLM umożliwiają masowy przegląd, analizę i zarządzanie portfolio kontraktów, co pozwala na szybsze i bardziej precyzyjne dostosowywanie umów do zmieniających się wymogów regulacyjnych.

ESG jest kluczowym elementem strategii biznesowych przedsiębiorców, a nowe dyrektywy unijne wprowadzają bardziej rygorystyczne wymogi dotyczące raportowania i transparentności działań proekologicznych oraz społecznych. Nowelizacja ustawy o rachunkowości, transponująca dyrektywę CSRD z dniem 1 stycznia 2025 r., zwiększa stopniowo zakres spółek zarówno notowanych, jak i nienotowanych, zobowiązanych do przygotowania raportu z zakresu danych niefinansowych w obszarze ESG, zgodnie z Europejskim Standardem Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju (ESRS). Tempa nabiera również walka z greenwashingiem, czyli praktyką wprowadzania konsumentów w błąd poprzez fałszywe lub przesadzone twierdzenia dotyczące ekologiczności produktów lub działań przedsiębiorców. Organy regulacyjne, takie jak Prezes UOKiK, coraz częściej sprawdzają, czy przedsiębiorcy, stosując komunikaty dotyczące ekologii, nie naruszają przepisów prawa. Przedsiębiorcy muszą więc podejmować szereg działań, aby zminimalizować ryzyko nałożenia na nich kary finansowej.

Wprowadzanie nowych regulacji nieuchronnie wiąże się rozszerzeniem zakresu uprawnień regulatorów. Nasze analizy wskazują, że po okresie względnej dyspensy wywołanym pandemią COVID-19, a następnie zmianamy wyborczymi, wzrasta ilość przeprowadzanych kontroli oraz surowość w egzekwowaniu sankcji. Częstsze niezapowiedziane kontrole i przeszukania, dodatkowe wymogi w zakresie compliance, nowelizacja polskiej ustawy sankcynej oraz presja na egzekwowanie tych przepisów to wyzwania, które przedsiębiorcy powinni szczególnie brać pod uwagę.

Zmiany legislacyjne rozszerzają definicję "odbiorcy przemysłowego", umożliwiając większej liczbie firm korzystanie z ulg finansowych, takich jak częściowe zwolnienie z opłat energetycznych, co może prowadzić do znacznych oszczędności. Nasz ekspert Bartosz Piątek omówi co można zyskać, jakie są warunki uzyskania tego statusu oraz jakie obowiązki związane z utrzymaniem statusu, takie jak składanie corocznych oświadczeń i raportów oraz redukcja emisji gazów cieplarnianych.