Obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności - najważniejsze założenia

Dzień dobry, nazywam się Jakub Gołębiowski i witam w kolejnym odcinku podcastów PwC. Dzisiaj moim gościem jest Krzysztof Ugolik, który jest managerem w zespole prawno-podatkowym.

KU: Dzień dobry.

JG: Dzień dobry. I razem z Krzysztofem będziemy dzisiaj rozmawiali o temacie ważnym i temacie takim, który budzi sporo emocji, czyli o split payment, inaczej modelu płatności podzielonej, dotyczącym podatku VAT.

To się staje już powoli naszą rzeczywistością i płatność podzielona, czyli ten split payment funkcjonuje już w kilku krajach np. w Turcji, Czechach, czy we Włoszech. Jest to oczywiście pomysł, który ma pomóc uszczelnić VAT-owską lukę i ma objąć te branże, które generują największe ryzyko związane z nadużyciami. Tyle można powiedzieć tytułem wstępu. Przejdźmy może do naszej rozmowy. Jakbyś mógł powiedzieć Krzysiu w kilku słowach, czym właściwie jest split payment i o jakim horyzoncie czasowym możemy mówić, jeżeli chodzi o jego obowiązywanie?

KU: Split payment, czyli mechanizm podzielonej płatności, jest to mechanizm zapłaty za faktury VAT-owskie, który polega generalnie na tym, że wartość z faktury netto płacona jest na zwykły rachunek bankowy, natomiast część odpowiadająca wartości kwoty podatku Vat, płacona jest na specjalne subkonto VAT-owskie, zwane rachunkiem VAT-owskim i środki, które wpływają na ten tak zwany rachunek VAT, nie można nimi swobodnie dysponować. Ilość operacji, które możemy wykonać z rachunku VAT-owskiego jest ograniczona, a to z kolei powoduje, że organy skarbowe mają większą kontrolę nad tym co się z tymi środkami dzieje. One nie mogą w łatwy sposób zniknąć, stąd też jest to taka forma zabezpieczenia interesów skarbu państwa przed między innymi tak zwanymi znikającymi podatnikami, czyli sytuacjami, kiedy dany podmiot wystawiając faktury VAT-owskie nie rozlicza się z podatku, znika i wtedy nie można już tego podatku w żaden sposób wyegzekwować.

JG: Tu mam pytanie tylko, w sensie technicznym. To subkonto, czy ono jest jakimś innym typem rachunku bankowego?

KU: Od strony technicznej rachunek VAT-owski jest powiązany z rachunkiem głównym, taki rachunek VAT-owski automatycznie jest otwierany dla wszystkich rachunków rozliczeniowych prowadzonych dla przedsiębiorców i wszystkie banki funkcjonujące w polskim systemie bankowym były zobowiązane, żeby takie rachunki otworzyć. Więc technicznie rachunek VAT-owski jest własnością podatnika, natomiast zakres operacji, które można wykonać ze środkami, które są na tym rachunku, jest ograniczony.

JG: Ok, to w takim razie wróćmy do mojego głównego pytania, czyli do harmonogramu, czyli do tego jak to w czasie się przedstawia.

KU: Planowane jest, że przepisy o obligatoryjnym split paument wejdą w życie 1 listopada 2019 roku. Pierwotnie przepisy dotyczące split paymentu miały wejść już od 1 września 2019 roku, natomiast to wejście w życie zostało opóźnione i spodziewamy się, że teraz te przepisy wejdą od 1 listopada 2019 roku.

JG: Mamy w tej chwili model, w którym ten split payment funkcjonuje dobrowolnie, prawda?

KU: Tak, od lipca 2018 roku z kolei mamy już dobrowolny split payment, czyli każdy podatnik będący nabywcą może zadecydować o tym czy chce zapłacić swojemu kontrahentowi w split payment, czy też nie.

JG: A może powiedzmy w takim razie więcej o tym, o czym myśleli też twórcy tego projektu, czyli jakie branże, jaki rodzaj towarów i usług jest uważany za bardziej narażony na to ryzyko nadużyć, a zatem gdzie ten split payment będzie się najczęściej pojawiał?

KU: Myślę, że najprostszą formą zrozumienia jakiego rodzaju towary i usługi będą objęte obligatoryjnym split paymentem jest odniesienie się do obecnych towarów i usług objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia w transakcjach lokalnych. To są przykładowo produkty stalowe, to są odpady, to były też roboty budowlane i wszelkiego rodzaju usługi budowlane obecnie. I w pewnym stopniu jakby upraszczając, wszystkie te towary i usługi, które obecnie jeszcze są opodatkowane w reżimie odwrotnego obciążenia, one zostaną przeniesione do tak zwanego załącznika 15, czyli załącznika, w którym będą wymienione towary i usługi objęte obligatoryjnym split paymentem. To przeniesienie nie jest zupełnie 1 do 1, to znaczy obok tych towarów, które są obecnie w reżimie odwrotnego obciążenia mechanizmem podzielonej płatności będą objęte też pewne dodatkowe kategorie. Dużą i trudną interpretacyjnie kategorią są części do samochodów i motocykli, jest to szeroko ujęta w złączniku 15 kategoria. Dodatkowo pojawiły się tam produkty węglowe, czego wcześniej w odwrotnym obciążeniu nie było. 

JG: Ok i teraz wracamy do tego, lekko się to przesunęło w czasie, ale jednak odchodzimy od tej dobrowolności. No i tu od razu pojawia się w mojej głowie słowo sankcje i jakaś obawa, że skoro przechodzimy do modelu obligatoryjnego, no to czy mógłbyś trochę opowiedzieć co pomysłodawca tego pomysłu przewidział dla tych którzy nie dostosują się do regulacji?

KU: Sankcje niestety zostały przewidziane w tych przepisach. One będą miały zastosowanie od 1 listopada 2019 roku w części, nazwijmy to związanej z ustawą VAT-owską i od 1 stycznia 2020 roku w części dotyczącej podatków dochodowych. I teraz jeżeli chodzi o sankcje, które są związane z ustawą VAT-owską, te które wejdą w życie od 1 listopada 2019, te sankcje zostały na szczęście złagodzone w stosunku do pierwotnego projektu, natomiast cały czas są. I teraz jeżeli jako wystawca faktury, pomimo obowiązku umieszczenia na niej adnotacji „Mechanizm podzielonej płatności”, taka adnotacja się nie znajdzie na fakturze, to może zostać nałożone na takiego podatnika dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30% wartości podatku VAT należnego z faktury, ale oczywiście przypadającego tylko na towary i usługi z załącznika numer 15, więc to będzie proporcjonalnie liczone i taka sankcja nie będzie miała zastosowania, jeżeli mimo braku umieszczenia na fakturze adnotacji „Mechanizm podzielonej płatności”,  nasz kontrahent mimo wszystko zapłaci w split payment. Jeżeli tak się stanie, to wtedy sankcja nie będzie miała zastosowania. I to jest zasadniczo jedyny typ sankcji, który może być nałożony na wystawcę faktury, wynikający z tych przepisów. Od strony płatnika czy też odbiorcy faktury, podmiotu, który musi zapłacić w split paymencie, sankcja w zakresie VAT-u może wynieść 30%, znowu podatku wynikającego z faktury proporcjonalnie do towarów i usług objętych załącznikiem 15. Jeżeli pomimo obowiązku zapłaty w split paymentcie płatność nastąpi w normal, czy też regularny sposób, poza reżimem split payment. Znowu taka sankcja może być wyłączona, ale pod warunkiem, że nasz dostawca rozliczy się z podatku VAT, czyli jeżeli pomimo tego, że nie zapłaciliśmy w split payment, nasz dostawca rozliczył się ze swoich obowiązku podatkowych i nie nastąpił tutaj żaden uszczerbek finansowy po stronie skarbu państwa, to w takiej sytuacji sankcja nie będzie nakładana. I to były sankcje wynikające z ustawy VAT-owskiej, od 1 stycznia 2020 roku dodatkowo wejdą jeszcze sankcje dla nabywcy w podatkach dochodowych. One sprowadzają się do tego, że jeżeli nabywca zapłaci za fakturę poza split paymentem, to nie będzie mógł zaliczyć takiego wydatku do kosztów uzyskania przychodu i tutaj jeszcze jedna ważna uwaga – ta sankcja będzie miała zastosowanie wyłącznie wtedy, kiedy na fakturze nie będzie widniała adnotacja „Mechanizm płatności podzielonej”. Czyli jeżeli zdarzy się tak, że ja dostaję fakturę, mam na niej napisane „Mechanizm podzielonej płatności” i mimo wszystko płacę poza split paymentem, to wtedy ta sankcja CIT-owsko PIT-owska ma zastosowanie, czyli tracę możliwość uznania tego wydatku za koszt uzyskania przychodu. Natomiast jeżeli zapłacę poza split paymentem, dlatego, że na fakturze nie było napisane, że to jest mechanizm płatności podzielonej, defacto działając w zaufaniu do tego dokumentu nie zapłaciłem w split payment, to wtedy ta sankcja nie będzie miała zastosowania.

JG: Opowiedziałeś nam trochę o samej regulacji. Przeanalizowaliśmy temat sankcji, no to może, żeby nie popadać w takie minorowe nastroje, mógłbyś powiedzieć kilka słów o tym jak przygotować się do tych nadchodzących wymogów, do nadchodzących w tej formie obligatoryjnej, to myślę, że jest z punktu widzenia przedsiębiorstw kluczowe zagadnienie w tej chwili.

KU: Tak, oczywiście. Jeżeli na wprowadzenie, czy też przygotowanie się do obowiązku stosowania obligatoryjnego split paymentu należy spojrzeć z dwóch stron, czyli od strony sprzedażowej i od strony zakupowej. Jeżeli chodzi o sprzedaż to przede wszystkim trzeba się zastanowić, czy mamy do czynienia z towarami bądź usługami, które będą objęte obligatoryjnym split paymentem. Jeżeli tak, to musimy odpowiednio zidentyfikować te towary i usługi i następnie wprowadzić jakiś mechanizm, który będzie nam pozwalał w odpowiedni sposób oznaczać wystawiane faktury VAT-owskie adnotacją „Mechanizm podzielonej płatności”, w tych wszystkich przypadkach, kiedy ta adnotacja powinna się na tych fakturach znaleźć. Jeżeli chodzi natomiast o stronę zakupową, to tutaj znowu należy się zastanowić, czy zdarza się nam kupować towary bądź usługi, które będą objęte tym mechanizmem i następnie wypracować jakiś sposób identyfikowania tego typu transakcji, żeby zapłacić na pewno tam, gdzie taka płatność w split payment jest bezwzględnie wymagana. Dzięki temu będziemy mogli potem uniknąć przykrych sankcji i konsekwencji z tym związanych.

JG: I to jest bardzo dobry i cenny zestaw porad. Przedstawiłeś tutaj wszystko tak fajnie, przekrojowo. Od samego pomysłu, poprzez wszystkie konsekwencje jakie można ponieść, aż po propozycje przygotowania się do nadchodzących regulacji. Myślę, że właśnie nadszedł czas, w którym musimy postawić kropkę w naszej audycji. Tymczasem oczywiście bardzo dziękuję Ci za rozmowę, a moim i waszym gościem był dzisiaj Krzysztof Ugolik.

KU: Dziękuję serdecznie.